Cohors III Brittonum Veterana equitata

La Cohors III Brittonum Veteranorum equitata fue una unidad de auxilia de infantería del ejército del Imperio Romano del tipo cohors quinquagenaria equitata, cuya existencia está constatada desde el tercer tercio del siglo I hasta finales del segundo tercio del siglo II.

Cohors III Brittonum Veterana/Veteranorum equitata
Activa 75 hasta finales del segundo tercio del siglo II.
País Imperio romano
Tipo Cohors quinquagenaria equitata
Función Infantería pesada y caballería
Tamaño Variable. Aprox. 600
Parte de 6 centurias de 80 infantes, dirigidas por sendos centuriones y 4 turmae de 30 jinetes, dirigidas por sendos decuriones a las órdenes de un Praefectus cohortis
Acuartelamiento Moesia Superior: 75-¿163?
Cultura e historia
Mote
Guerras y batallas
  • Guerra dacia de Domiciano: 86-92.
  • Guerras dacias de Trajano: 101-106.
  • Guerras marcomanas de Marco Aurelio: 162-163.
  • Reclutamiento y siglo I editar

     
    Retrato de Vespasiano, emperador que ordenó el reclutamiento de la Cohors III Brittonum Veterana equitata hacia 75.

    Esta cohorte fue reclutada por orden del emperador Vespasiano en 75 en la provincia Britannia entre los libres no ciudadanos de las tribus britonas, por lo que recibió el epíteto Brittonum.[1]​ Dicha leva debe relacionarse con la reorganización y nueva creación de unidades del ejército romano a consecuencia de la gran destrucción de unidades auxiliares producida durante la guerra civil de 68-69 y la rebelión de los bátavos de 70-71, en la que, incluso, algunas unidades habían dejado de ser fiables para el Imperio. Su reclutamiento también tiene que ver con la conclusión de las operaciones de Petilio Cerial en Brittania, que hizo aconsejable retirar potencial a las belicosas tribus britonas alistando una parte de sus jóvenes en el ejército romano y enviándolos lejos de su lugar de origen, por lo que la nueva cohorte fue destinada inmediatamente a la provincia Moesia Superior, en el limes danubiano, cuya guarnición de auxilia había sido reducida para apoyar a las tropas de Marco Antonio Primo favorables a Vespasiano contra Vitelio y para proporcionar tropas suplementarias a Cerial para acabar con la rebelión bátava.

    Se desconoce el lugar concreto donde fue acuartelada en Moesia Superior, pero bajo Domiciano debió participar en las operaciones de su guerra dacia, logrando sobrevivir a esta campaña.

     
    Denario de Domiciano, emperador bajo el cual la Cohors III Brittonum Veterana equitata combatió en la guerra contra los dacios de 86 a 92.

    En algún momento de este período final del siglo I fue dirigida por un Praefectus cohortis anónimo natural de Aquileya, en el Norte de Italia.[2]

    La unidad bajo Trajano y durante el siglo II editar

    La Cohors VI Brittonum continuaba formando parte de la guarnición de Moesia Superior a comienzos del imperio de Trajano, cuando aparece recogida en varios ejemplares de un Diploma militaris fechado el 8 de mayo de 100.[3]​ También está atestiguada su presencia en otro Diploma militaris dtado el 16 de mayo de 101, en víperas del inicio de la primera guerra dacia de Trajano,[4]​ ya que esta cohorte participó activamente en esta guerra de 101-102 y también en la Segunda Guerra de 105-106, penetrando en el territorio del reino Dacio de Decébalo, participando en la construcción del castellum Dobreta (Rumanía) , en la orilla Dacia del Danubio, como atestiguan materiales de construcción siglados con su figlina[5]​ y del castellum situado bajo la actual Bucarest, capital de Rumanía, como indican otros materiales de construcción también sellados con su figlina[6]

    En algún momento de estas guerras fue dirigida por el Praefectus cohortis Didio Novato,[7]​ quien fue condecorado durante estas campañas trajaneas.

    Terminadas las Guerras Dácicas, la unidad regresó a Moesia Superior a sus labores habituales de guarnición en el limes del Danubio y así aparece atestiguada en un Diploma militaris de 113,[8]​ así como en otro Diploma militaris de 115,[9]​ en cuyos ejemplares aparece la unidad con el epíteto honorífico de Veterana o veteranorum, que parece indicar que era la unidad auxiliar más antigua de la provincial, o bien que una gran mayoría de sus hombres renunciaron en ese momento a la honesta missio, permaneciendo en filas durante el complejo periodo de la expeditio Parthica de trajano de 114-117, que debió dejar la guarnición de Moesia Superior reducida al mínimo, por lo que la experiencia de estos veteranos era muy necesaria y ello llevó al emperador a conceder a toda la cohorte este epíteto, que ya no perdería en el resto de su historia.[10]

     
    Sestercio de Trajano, emperador que concedió a la Cohors III Brittonum equitata el epíteto honorífico de Veterna/Veteranorum hacia 115.

    En esta época o poco después, fue dirigida por el Praefectus cohortis Cayo Nonio Cepiano, natural de Armium (Rímini, Italia)[11]

    Bajo Adriano, la unidad seguía formando parte de la guarnición de Moesia Superior como atestiguan los Diplomata militaris de 127[12]​ y de 9 de septiembre de 132[13]

     
    Mapa del limes del bajo Danubio, empezando en la provincia Moesia Superior, en la cual estuvo de guarnición la Cohors III Brittonum Veterana equitata.
     
    Denario de Antonino Pío, emperador bajo el cual se emitieron varios Diplomata militaris en favor de soldados de la Cohors III Brittonum Veterana equitata.

    Bajo Antonino Pío, la cohorte continuaba formado parte de la guarnición de Moesia Superior como indica el Diploma militaris fechado el 20 de enero de 151, en el que uno de los beneficiados con la licencia fue el soldado de infantería de esta cohorte Siasus Decinaei f(ilius) Caecom(us) natural de la propia Moesia, siendo su jefe como Praefectus cohortis el caballero itálico Marco Blosio Vestal, natural de Capua, en la Regio I de Italia.[14]​ Este mismo prefecto continuaba dirigiendo la unidad dos años después, como atestigua el Diploma militaris de 5 de marzo de 153, emitido en favor del soldado de infantería de esta cohorte Sentius Senti f(ilius) Valens, natural de Sirmium (Sremska Mitrovica, Serbia) en Pannonia Inferior.[15]

    Otro Diploma militaris de 24 de abril de 157, del que se conservan bastantes ejemplares,[16]​ atestigua que la unidad continuaba de guarnición en la provincia Moesia Superior, destacando un ejemplar que fue emitido en favor del veterano de infantería de origen oriental de la cohorte Himerus Callistrati f(ilius) Laudus, que era dirigida en es momento por el Praefectus cohortis Quinto Clodio Segundo.[17]

    Otro Diploma militaris[18]​ indica que la cohorte seguía en Moesia Superior en 160.

    El último testimonio de la cohorte corresponde con un último Diploma militaris fechado el 8 de febrero de 161, un mes antes del fallecimiento de Antonino Pío, que indica que la unidad seguía en Moesia Superior.[19]

    No se conservan más testimonios sobre esta unidad, por lo que debió participar en los inicios de las guerras marcomanas de Marco Aurelio en 168-169 y ser destruida en ella o por la terrible epidemia de peste que, procedente de Parthia, asoló el Imperio en esos años.

    Notas editar

    1. Los primeros testimonios de esta cohorte son varios ejemplares de un Diploma militaris, p. ej CIL XVI = AE 1912, 128, (cfr. infra) fechados en 100, por lo que la unidad fue reclutada 25 años antes en 75
    2. InscrAqu 2, 2808: ------]praef(ecto) c]oh(ortis) III Br[ittonum / IIIIvir(o) ae]d(ilicia) pot(estate) II[----
    3. Se conservan cuatro ejemplates:
      • CIL XVI 46 = AE 1912, 128, Sisak (Croacia): Imp(erator) < C = T >aesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus / Aug(ustus) Germanicus < p = F >ontifex maximus / tribunic(ia) potestat(e) IIII p(ater) p(atriae) co(n)s(ul) III / equitibus et peditibus qui militant in alis / tribus et cohortibus viginti et una quae / appellantur < p = I >raetoria et I Claudia no(v)a et / II Pannoniorum et I F< l = I >avia Bessorum et I Th/racum c(ivium) R(omanorum) et I F< l = I >av< i = L >a Hispanorum oo(milliaria) et I An/tiochensium et I Lusitanorum et I Mo< n = V >ta/norum c(ivium) R(omanorum) et I Cisipadensium et I Cretum / et I Vindelicorum oo(milliaria) c(ivium) R(omanorum) et I Thracum Siria/ca (!) et I Cilicum et II Hispanorum et II Gallo/rum Macedonica et II Brittonum oo(milliaria) c(ivium) R(omanorum) P(ia) F(idelis) et / II Flavia Commagenorum et III Brittonum / et IIII Ra< e = F >torum et V Gallorum et V Hispano/rum et VI Thracum et VII Breucorum < c = F >(ivium) R(omanorum) et su/nt in Moesia superiore sub C(aio) Cilnio Proculo // item dimissis honesta m<i=T>ss<i=T>one qui qu(i)/na et v< i = T >cena plurav(e) st< i = T >pend< i = T >a meruerunt / quorum nom< i = T >na subscr< i = T >pta sun(t) ips< i = T >s l< i = T >/beris posterisque eorum civitatem dedit et / conubium cum uxoribus quas tunc habuis/sent cum est civitas iis da< t = I >a aut si qui cae/libes essent cum iis quas postea duxisse/nt dumtaxat s< i = T >nguli singulas / a(nte) d(iem) VIII Idus Mai(as) T(ito) Pomponio Mamiliano / Herennio Saturnino co(n)s(ulibus) / cohort(is) I Antiochensium cui prae(e)st / M(arcus) Calpurnius Sabinus / pediti / Sapiae Sarmosi f(ilio) Anazarb(o) / descriptum et recognitum ex tabula aenea / quae fixa est Romae in muro post templum / divi Aug(usti) ad Minervam // Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Augus/tus Germanicus pontifex maximus tribunic(ia) / potestat(e) IIII p(ater) p(atriae) co(n)s(ul) III / equitibus et peditibus qui militant in alis tribus / et cohortibus viginti et una quae appellantur / praetoria et I Claudia nova et II Pannoniorum / et I Flavia Bessorum et I Thracum c(ivium) R(omanorum) et I Flavia His/panorum oo(milliaria) et I Antiochensium et I Lusitanor/um et I Montanorum c(ivium) R(omanorum) et I Cisipadensium et I / Cretum et I Vindelicorum oo(milliaria) c(ivium) R(omanorum) et I Thracum Sy/riaca et I Cilicum et II Hispanorum et II Gallor/um Macedonica et II Brittonum oo(milliaria) c(ivium) R(omanorum) P(ia) F(idelis) et II Fla/via Commagenorum et III Brittonum et IIII Raeto/rum et V Gallorum et V Hispanorum et VI Thracum / et VII Breucorum c(ivium) R(omanorum) et sunt in (M)oesia superiore sub / C(aio) Cilnio Proculo item dimissis honesta mis/sione qui quina et vicena plurave stipendia me/ruerunt quorum nomina subscripta sunt ipsis / liberis posterisque eorum civitatem dedit et / conubium cum uxoribus quas tunc habuissent / cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent / cum iis quas postea duxissent dumtaxat singu/li singulas a(nte) d(iem) VIII Idus Mai(as) / T(ito) Pomponio Mamiliano L(ucio) Herennio Saturnino co(n)s(ulibus) / cohort(is) I Antiochensium cui prae(e)st / M(arcus) Calpurnius Sabinus / pediti / Sapiae Sarmosi f(ilio) Anazarb(o) / descriptum et recognitum ex tabula aenea / quae fixa est Romae in muro post templum / divi Aug(usti) ad Minervam // Q(uinti) Pompei Homeri / A(uli) Ampi Epaphroditi / Ti(beri) Claudi Vitalis / C(ai) Iuli Aprilis / C(ai) Vettieni Modesti / L(uci) Pulli Verecundi / L(uci) Pulli Sperati
      • AE 2008, 1733 = AE 2009, 1818: [Imp(erator) Caesar divi N]ervae f(ilius) N[erva Traianus] / [Augustus Germ]anicus pon[tifex maximus] / [tribunicia potes]tat(e) III[I co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae)] / [equitibus et peditibu]s qui mi[litant in alis] / [tribus et cohortibus decem] et n[ovem quae appel]/[lant(ur) praetoria et I Cla]udi[a nova et II Pan]/[noniorum e]t I Lusitan[orum et ---] / [--- I Thr]acum c(ivium) R(omanorum) et I [---] / [--- e]t I Antioc(h)en[sium et ---] / [--- et I Cr]etum et I Mon[tanorum et] / [I Thracum Syri]aca et I Cilicum [et II Hispano]/[rum et II Gallorum] Macedonica [et II Flavia] / [Commagenorum e]t III Br[ittonum et] / [ I] / [Cretum et I Montano]rum c(ivium) R(omanorum) [et I Thracum Syr(iaca)] / [et I Cilicum et II] Hispanorum [et II Gallorum Ma]/[cedonica et II] Flavia Commagen[orum et III] / Br[ittonum] et IIII Raetorum et V [Gallorum et] / V Hisp[anoru]m et VI Thracum et V[II Breucorum] / et classi[coru]m et sunt in Moesia [superiore] / sub C(aio) Cilnio Proculo item [dimissis ho]/nesta missione qui quina et vic[ena plurave] / stipendia mer[ueru]nt quorum n[omina sub]/scripta sunt ip[sis li]beris posteri[sque eorum ci]/vitatem ded[it et conubi]um cum [uxoribus quas] / tunc [habuissent eum est] civ[itas iis data aut] / [si qui caelibes essent cum iis quas postea dux]/[issent dumtaxat singuli singulas
      • AE 2008, 1734: [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Augustus Germanicus pontifex maximus tribunicia potestat(e) IIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitibus et peditibus qui militant in alis tribus et cohortibus decem et novem quae appellantur praetoria et I Claudia nova et II Pannon(iorum) et I Lusitanorum et I---et I Thracum c(ivium) R(omanorum) et I---et I Antiochensium et I---et] / I Cretum et [I Montanorum c(ivium) R(omanorum) et I Thracum Sy]/riaca et I Ci[licum et II Hispanorum et II Gallo]/rum Mace[donica et II Flavia Commagenorum] / et III Britto[num et IIII Raetorum et V Gallorum] / et VHispan[orum et VI Thracum et VII Breucorum] / et classicor[um et sunt in Moesia superiore sub] / C(aio) Cilnio Pr[oculo item dimissis honesta missi]/one qui quina [et vicena stipendia merue]/runt quorum [nomina subscripta sunt ipsis] / liberis posteri[sque eorum civitatem dedit et] / conubium cum [uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas // [Imp(erator) Caesar di]vi Neruae f(ilius) Nerv[a Traianus] / [Augustus Ger]manicus ponti[fex maximus] / [tribunicia] potestat(e) [IIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae)] / [equitibus et p]editibus qui mi[litant in alis tri]/[bus et cohortib]us decem et n[ovem quae appell]/[antur praetoria et I Claudi]a nov[a et II Pannon(iorum)] / [-----
      • AE 2008, 1735: [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Augustus Germanicus pontifex maximus tribunicia potestat(e) IIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitibus et peditibus qui militant in alis tribus et cohortibus decem et novem quae appellantur praetoria et I Claudia nova et II Pannon(iorum) et I Lusitanorum et I---et I Thracum c(ivium) R(omanorum) et I---et I Antiochensium et I---et I Cretum et I Montano]rum c(ivium) R(omanorum) [et I Thracum et] / [I Cilicum et II] Hispanorum [et II Gallorum Ma]/[cedonica et II] Flavia Commagen[orum et III] / [Brittonum] et IIII Raetorum et V [Gallorum et] / [V Hispanoru]m et VI Thracum et V[II Breucorum] / [et classicoru]m et sunt in Moesia [superiore] / [sub C(aio) Ciln]io Proculo item [dimissis hones]/[ta missio]ne qui qu[ina et vicena plurave stipendia meruerunt quorum nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas // [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Augustus Germanicus pontifex maximus tribunicia potestat(e) IIII co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitibus et peditibus qui militant in alis tribus et cohortibus decem et novem quae appellantur praetoria et I Claudia nova et II Pannon(iorum) e]t I Lusitan[orum et I---et I Thr]acum c(ivium) R(omanorum) et I[--- e]t I Antioch[ensium et---et I Cr]etum et I [Montanorum c(ivium) R(omanorum)] / [et I Thracum Syri]aca et I C[ilicum et II Hispa]/[norum et II Gallorum] Maced[onica et II Fla]/[via Commagenorum e]t III Br[ittonum] / [--------
    4. AE 2008, 1732: Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus / Augustus Germanicus pontifex maximus / tribunic(ia) potestat(e) V co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militant in ala II / Pannoniorum et cohortibus decem et duabus / I Flavia Bessorum et I Thracum c(ivium) R(omanorum) et I Fla/[via Hisp]anorum milliaria et I Antiochen/s(i)um et I Lusitanorum et I Montanorum c(ivium) R(omanorum) / et I Cretum et II Flavia Commagenorum et III / Brittonum et III< I = P > Raetorum et V Hispanorum / et VI Thracum et sunt in Moesia superiore / sub C(aio) Cilnio Proculo qui quina et vicena / plurave stipendia meruerunt quorum no/mina subscripta sunt ipsis liberis poste/risque eorum civitatem dedit et conubium / cum uxoribus quas tunc habuissent cum / est civitas iis data aut si qui caelibes esse/nt cum iis quas postea duxissent dumtaxat / singuli singulas a(nte) d(iem) XVII K(alendas) Iunias / M(arco) Maecio Celere / C(aio) Sertorio Broccho Servaeo Innocente co(n)s(ulibus) / alae II Pannoniorum cui prae(e)st / C(aius) Iulius Paullus / gregali / Ciagitsae Sitae f(ilio) Besso / et Valenti f(ilio) eius / et Valerio f(ilio) eius / et Sabino f(ilio) eius / descriptum et recognitum ex tabula ae/nea quae fixa est Romae in muro post / templum divi Aug(usti) ad Minervam // C(ai) Tuticani Saturnini / P(ubli) Lusci Amandi / C(ai) Fictori Politici / Ti(beri) Claudi Felicis / P(ubli) Manli Lauri / C(ai) Valeri Eucarpi / P(ibli) Quirini Pothi // Imp(erator) Ca[es]ar divi Neruae f(ilius) Nerva Traianus / Augus[tu]s Germanicus pontifex maximus / tribu[n]ic(ia) potestat(e) V co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militant in / ala II Pannoniorum et cohortibus de/cem et duabus I Flavia Bessorum et I Th/racum c(ivium) R(omanorum) et I Flavia Hispanorum millia/ria et I Antiochens(i)um et I Lusitano/rum et I Montanorum c(ivium) R(omanorum) et I Cretum / et II Flavia Commagenorum et III Brit/tonum et (!) V Hispanorum et VI Thra/cum et sunt in Moesia superiore sub / C(aio) Cilnio Proculo qui quina et vicena / plurave stipendia meruerunt quo/rum nomina subscripta sunt ipsis li/beris posterisque eorum civitatem // dedit et conubium cum uxor[i]bus quas tu/nc habuissent cum est civitas iis data / aut si qui caelibes essent cum iis quas / postea duxissent dumtaxat singuli / singulas a(nte) d(iem) XVII k(alendas) Iun(ias) / M(arco) Maecio Celere / C(aio) Sertorio Broccho Seruaeo Innocente co(n)s(ulibus) / alae II Pannoniorum cui prae(e)st / C(aius) Iulius Paullus / gregali / Ciagitsae Sitae f(ilio) Besso / et Valenti f(ilio) eius / et Valerio f(ilio) eius / et Sabino f(ilio) eius / descriptum et recognitum ex tabula ae/nea quae fixa est Romae // C(ai) Tuticani Saturnini / P(ubli) Lusci Amandi / C(ai) Fictori Politici / Ti(beri) Claudi Felicis / P(ubli) Manli Lauri / C(ai) Valeri Eucarpi / P(ubli) Quirini Pothi
    5. CIL III 1703,3 = IDR 2, 105: Coh(ors) III Brit(tonum
    6. CIL III 8074,12b: Coh(ors) III Brit(tonum)
    7. AE 1994, 1392 = RIU-S, 113, Esztergom (Hungría: [--D]idiu[s ---] / Quir(ina) Novatus / praef(ectus) elec(torum) exped(itorum) / ex Raet(ia) bello Dacic(o) / praef(ectus) coh(ortis) III Britt(onum) / eq(uitatae) / donis mil(itaribus) hasta pura / vexil(lo) corona mural(i) / ab Imp(eratore) don(atus) voto / susce(pto) in exped(itione) Germani(ca)
    8. Se conservan dos ejemplares:
      • AE 2008, 1738: [Imp(erator) Caesa]r div[i Nervae f(ilius) Nerva Traianus Aug(ustus) Germ(anicus)] Dacic[us pontif(ex) maxim(us) tribunicia potes]ta(te) XVI imp(erator) [VI p(ater) p(atriae) co(n)s(ul) VI equitibus] et peditib[us qui militaverunt in alis duabus et co]hortib[us decem et tribus quae appellantur I Hispan]or(um) Camp[agonum c(ivium) R(omanorum) et praetoria singularium et I Fl]avia Besso[rum et I Montanor(um) et I Lusitanor(um) et I Anti]ochensium [et I Cisipadensium et I Thracum Syria]ca et I Cilicum e[t III Brittonum et III Aug(usta) Nerviana B]rittonum et [IIII Raetor(um) et V Hispanor(um) et VII Breuc]or(um) et Flavia [et sunt in Moesia superiore sub P]rifernio Paet[o praef(ecto) [---]lio Importuno quinis et vic]enis pluribus[ve stipendiis emeritis item clas]sicis senis et [vicenis dimissis honesta mission]e quorum [nomina subscripta sunt ipsis liberis posterisque eorum civitatem dedit et conubium // [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Aug(ustus) Germ(anicus) Dacicus pontif(ex) maxim(us) tribunicia potes]ta(te) X[VI] imp(erator) [VI p(ater) p(atriae) co(n)s(ul) VI] / equitibus et peditibu[s qui militauerunt in alis] duabus et cohor[tibus decem et tribus quae appe]llantur I [Hispanor(um) Campagonum c(ivium) R(omanorum)
      • AE 2008, 1739: [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva] Traianus / [Aug(ustus) Germ(anicus) Dacicus pontif(ex) maxim(us)] tribun(icia) po/[testa(te)---imp(erator)---p(ater) p(atriae)] co(n)s(ul) VI / [equitibus et peditibus qui militav]erunt in alis / [duabus et cohortibus decem et tr]ibus quae appel/[lantur I Hispanor(um) Campagonu]m c(ivium) R(omanorum) et praeto/[ria singularium et I Flavia Besso]r(um) et I Monta/[nor(um) et I Cretum et I Antiochen]sium et I Cisi/[padensium et I Lusitanorum et I] Cilicum et / [III Brittonum et III Aug(usta) Nerviana Brittonum et IIII Raetor(um) et V Hispanor(um) et VII Breucor(um) et Flavia et sunt in Moesia superiore sub Prifernio Paeto // praef(ecto) ---]lio Import[uno quinis et vicenis pluribusve] / stipendi(i)s [emeritis item classicis senis et vi]/cenis dimis[sis honesta missione quorum] / nomina su[bscripta sunt ipsis liberis poste]/risque eo[rum civitatem dedit et conubium
    9. Se conservan tres ejemplares:
      • AE 2005, 1723 = AE 2008, 1740: Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus / Optimus Aug(ustus) Germ(anicus) Dacic(us) pontif(ex) maxim(us) / trib(unicia) potest(ate) XVIII imp(erator) VIIII co(n)s(ul) VI p(ater) p(atriae) / peditib(us) et equitib(us) qui militaver(unt) in cohortib(us) / quattuor quae appellantur I Lusitanor(um) et I / [F]lavia Bessor(um) et I Antiochensium et III Brit/[t]on(um) veteran(a) quae sunt in M[oe]sia superiore / [su]b L(ucio) Tutilio Luperco item ala praetoria sin/[g]ularium et cohortibus novem I Thrac(um) Syriac(a) et / [I Mont]anor(um) et I Cilicum et I Cisipadensium et / [III Aug(usta)] Nervian(a) Britton(um) et IIII Raetor(um) et V / [Hispa]nor(um) et VII Breucor(um) c(ivium) R(omanorum) et Flavia trans/[latis i]n expeditione quinis et vicenis pluri/[busve] stipendi(i)s emeritis dimis[sis honesta] / [missio]ne quorum nomina subsr[cripta sunt] / [ipsis] liberis posterisque eorum [civitatem] / [dedi]t et conubium cum uxoribus [quas tunc] / [ha]buissent cum est civitas iis dat[a aut si qui] / [cae]libes essent cum iis quas poste[a duxissent] / [du]mtaxat singuli singulas a(nte) d(iem) [---] / [L(ucio)] Iulio Frugi / P(ublio) Iuventio Celso [co(n)s(ulibus)] / [a]lae praetoriae singularium c[ui praeest] / [---] Sestius Ian[---] / ex gregale / [L(ucio)] Iulio L(uci) f(ilio) Claudiano An[---] / [e]t Iulio f(ilio) eius et Domninae fil(iae) [eius] / descriptum et recognitum ex t[abula] / [ae]nea quae fixa est Romae in mu[ro post] / [t]emplum divi Aug(usti) ad Miner[vam] // Imp(erator) Ca[es(ar) divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus] / Aug(ustus) Germ(anicus) po[ntif(ex) maxi]m(us) trib(unicia) potest[at(e)] / XVIII imp(erator) [VIIII co(n)s(ul)] VI p(ater) p(atriae) / peditib(us) et equitib(us) qui militaver(unt) in cohortib(us) / quattuor quae appellantur I Lusitanor(um) / et I Flav(ia) Bessor(um) et I Antiochensium et III / Britton(um) veteran(a) et sunt in Moesia superiore / sub < L = C >(ucio) Tutilio Luperco item ala praetoria singul(arium) / et cohortib(us) novem I Thrac(um) Syriac(a) et I Montan(orum) / et I Cilic(um) et I Cisipadensium et III Aug(usta) Nerv(iana) / Britton(um) et IIII Raetor(um) et V Hispanor(um) et VII / Breucor(um) c(ivium) R(omanorum) et Flav(ia) translatis in expediti/one qu[inis] et vicenis pluribusve stipen/di(i)s emeritis di[missis hon]es[ta mis]/sione quorum n[omina subscripta sunt] / ipsis liberis post[erisq(ue) eorum civitatem] / dedit et conubiu[m cum uxoribus quas] / [tunc habuissent cum est civitas iis data
      • Chiron-35-64: [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Optimus] / Aug(ustus) Germ(anieus) Dacic(us) pontif(ex) maxi]m(us) trib(unicia) potest(ate) / [XIX imp(erator) IX(?) co(n)s(ul)] VI p(ater) p(atriae) / [peditibus et equitibus] qui militaver(unt) in cohortib(us) / [quattuor quae ap]pellantur I Lusitanor(um) / [et I Pannoniorum(?) et] I Antiochensium et III / [Brittonum veter(ana?) quae] sunt in Moesia superiore / [sub ---] item (!) ala praetoria singul(arium) / [et in cohortibus I T]hrac(um) Syriac(a) et I Montan(orum) / [et I Cilic(um) et I Cisip]adensium et III Aug(usta) Nerv/[iana Pacen(sis) et IIII Ra]etor(um) et V Hispanor(um) et VII / [Breucor(um) ---] translatis in expediti/[one quinis et vice]nis pluribusve stipen/[di(i)s emeritis di]m[is]sis [ho]n[esta [missione] / [ // ] / [pluribusve] stipendi(i)s emeritis dimis[sis honesta] / [missio]ne quorum nomina subs[cripta sunt] / [ipsis] liberis posterisque eorum [civitatem] / [dedi]t et conubium cum uxoribus [quas tunc] / [ha]buissent cum est civitas iis dat[a aut si qui] / [cae]libes essent cum iis quas poste[a duxissent] / [du]mtaxat singuli singulas A(nte) d(iem) [---] / [L(ucio)] Iulio Frugi / P(ublio) Iuventio Celso [co(n)s(ulibus) / [a]lae praetoriae singularium c[ui praeest] / [---] Sestius Ian[---] / ex gregale / [L(ucio)] Iulio L(uci) f(ilio) Claudiano An[---] / [e]t Iulio f(ilio) eius et Domninae fil(iae) [eius] / descriptum et recognitum ex t[abula] / [ae]nea quae fixa est Romae in mu[ro post] / [t]emplum divi Aug(usti) ad Miner[vam]
      • AE 2005, 1710: [Imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius) Nerva Traianus Optimus Aug(ustus) Germ(anicus) Dac(icus) pont(ifex) maxim(us) trib(unicia) potest(ate) XIX imp(erator)---co(n)s(ul) VI p(ater) p(atriae) peditibus et equitibus qui militaver(unt) in cohortib(us) quattuor quae appellantur I Lusitanor(um) et I Pannoniorum et I Antiochensium et III Brittonum veter(ana) quae sunt in Moesia superiore sub---item in ala praetoria singul(arium) et in cohortibus I Thrac(um) Syriac(a) et I Montanor(um) et I Cilic(um) et I Cisipadensium et III Aug(usta) Nerviana Pacen(sis) et IIII Raetor(um) et V Hispanor(um) et VII Breucor(um)---translatis in expeditione quinis et vicenis pluribusve stipendiis emeritis dimissis honesta] missione quoru[m nomina subscripta sunt] ipsis liber(is) posteri[sque eorum civitatem dedit et conu]bium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civi]tas iis data au[t si qui caelibes essent cum iis quas] postea dux(issent) dumtaxat singuli singulas a(nte) d(iem) ---] L(ucio) Iulio Frug[i P(ublio) Iuventio Celso co(n)s(ulibus) co]h(ortis) [ // ] / Q(uinti) Apidi [Thalli] / C(ai) Tuticani [---
    10. Cfr. Infra Diplomata militaris bajo Adriano y Antonino Pío
    11. CIL XI 393: C(aio) Nonio / C(ai) f(ilio) An(iensi) Caepian[o] / equo publ(ico) ex quin[q(ue)] / decuri(i)s iudicu[m] / praef(ecto) coh(ortis) III Britt[o]/num veteranor[um] / equitatae trib(uno) leg(ionis) I Ad[iu]/tricis Piae Fidelis pra[ef(ecto)] / alae I Asturum praepos[ito] / numeri equitum electo[rum] / ex Illyrico / C(aius) Valerius Saturninus d[ec(urio)] / alae I Asturum praef(ecto) optim[o] / l(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum)
    12. Dos ejemplares conservados:
      • AE 2008, 1717: [Imp(erator) Caesar divi Trai]ani Parthici f(ilius) / [divi Nervae nepos Trai]anus Hadrianus / [Aug(ustus) pontif(ex) maxim(us) tribun(icia)] potest(ate) X co(n)s(ul) III / [equitibus et peditibus] qui militaverunt in / [ala Gallor(um) Flaviana et c]ohortibus tribus / [quae appellantur I Mori]tanor(um) et III Britton(um) / [vet(erana) et V Hispan]or(um) et sunt in Moesia superiore / [sub Iulio Gal]lo item cohort(e) II Dacorum / [missa in expeditione] quin(is) et vicenis pluribusve / [stipendiis eme]ritis dimissis honesta mis[sione quorum no]mina subscripta sunt ip[sis liberis pos]terisque eorum civita[tem dedit et conu]bium cum uxoribus qu[as tunc habuissen]t cum est civitas iis da[ta aut si qui cael]ibes essent cum iis q[uas postea duxissent dumtaxat singuli singulas // et c]oh(ortibus) t]ribu[s quae appellantur I Moritanor(um) et III Britton(um) v]et(erana) et V His[panor(um) et sunt in Moesia superiore sub Iu]lio Gallo i[tem cohort(e) II Dacorum missa in expedition]e quin(is) et [vicenis pluribusve stipendiis emeritis] dimiss(is) h[onesta missione quorum] nomin(a) subscr[ipta sunt
      • AE 2006, 1864 = AE 2008, 1717: [Imp(erator) Caesar divi Trai]ani Parthici f(ilius) / [divi Nervae nep(os) Trai]anus Hadrianus / [Aug(ustus) pont(ifex) max(imus) trib(unicia)] potest(ate) X co(n)s(ul) III / [equitib(us) et peditib(us)] qui militaverunt in / [ala---et c]ohortibus tribus / [--- et I Mon]tanorum et III Britton(um) / [veteran(a) et sunt i]n Moesia superiore / [sub---et co]hort(e) II Dacorum [---] / [quinis et v]icenis pluribus[ve] / [stipend(iis) emerit(is)] dimissis honesta mis[sione] / [quorum nomina subs]cripta sunt ip[sis] / [liberis posterisque] eorum civita[tem] / [dedit et conubium cum u]xoribus qu[as] / [tunc habuissent cum est ci]vitas iis da[ta] / [aut si qui caelibes essen]t cum iis, qua[s postea duxissent dumtaxat singuli singulas // ] dimiss(is) h[onesta missione quorum] / nomina subscr[ipta sunt ipsis liberis] / poster(isque) eor(um) civit[atem dedit et conubium cum] / uxorib(us) quas tunc [habuissent cum est civitas] / iis data aut [si qui caelibes essent cum] / iis qua[s postea duxissent dumtaxat singuli singulas
    13. RMD IV, 247 = RMD V, p 701 = AEA 2007, 129 = AE 2003, 63 = AE 2003, 1378: [Imp(erator) Caes(ar) divi Traia]ni Parthici f(ilius) divi Ner[vae nepos] Hadrianus Aug(ustus) pont(ifex) [max(imus) trib(unicia) potest(ate) XV] co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) [eq(uitibus) et ped(itibus) qui mil(itaverunt) in] al(is) II et coh(ortibus) X quae app(ellantur) [Claudia nova miscellanea] et Gall(orum) Flav(iana) et I Cret(um) sagit(tariorum)[et I Pannon(iorum) vet(erana) et I Lu]sitan(orum) et I Antioc(hensium) et I Mon[tan(orum) et II Gall(orum) Mac(edonica) et III] Britt(onum) veter(ana) et III camp[estr(is) [et V Hisp(anorum) et V Gall(orum) et] Pann(oniorum) et sunt in Moesia [superiore sub Vitrasi]o Flaminino quinq(ue) et [vigint(i) stipend(iis)] emerit(is) dimiss(is) hon(esta) [mission(e) quor(um) nom(ina) sub]scripta sunt ipsis liberis posterisq(ue) eorum civitatem dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis dat aut si qui caelibes essent cum iis quas postea duxissent dumtaxat singuli singulas a(nte) d(iem) V Id(us) Septembr(es) P(ublio) Sufenate Vero Ti(berio) Claudi(o) Attico Herodi co(n)s(ulibus) alae Claudiae novae miscell(an)ae cui prae(e)st C(aius) Hostilius Flavianus Nicia ex gregale Vanno Timentis f(ilio) Dardan(o) descriptum et recognitum ex tabula aenea quae fixa est Romae in muro post templum divi Aug(usti) ad Minervam
    14. RMM 31: Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilii) divi Traiani / Parth(ici) n(epos) divi Nervae pr(o)n(epos) T(itus) Aelius / Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius / p(ontifex) m(aximus) tr(ibunicia) pot(estate) XIII / imp(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae) / eq(uitibus) et ped(itibus) q(ui) m(ilitaverunt) in al(is) II et coh(ortibus) VIIII et sunt / in Moesia super(iore) sub Sisenna Ruti/liano XXV st(ipendiis) em(eritis) d< i = A >m(issis) hon(esta) m[i]s(sione) / quor(um) nom(ina) subscr(ipta) [s]unt civ(itatem) R(omanam) qui / eor(um) non haber(ent) ded(it) et con(ubium) cum / uxor(ibus) quas tunc hab(uissent) cum est civ(itas) / i(i)s dat(a) aut cum i(i)s quas post(ea) dux(issent) / d(um)t(axat) sing(ulis) // III Brittonum cui prae(e)st / M(arcus) Blossius Vestalis Capua / ex pedite / Siasi Decinaei f(ilio) Gaecom(?) ex Moes(ia) / et Priscae Dasmeni f(iliae) uxor(i) eius // Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Traian(i) / Parthic(i) nep(os) divi Nervae pronep(os) / T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius / pont(ifex) max(imus) tr(ibunicia) pot(estate) XIII imp(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae) / equit(ibus) et pedit(ibus) qui milit(averunt) in alis II et coh(ortibus) / VIIII quae appel(lantur) Gall(orum) Flav(iana) et Claud(ia) nova / miscel(lanea) et I Pann(oniorum) vet(erana) et V Hisp(anorum) et III Cam/pestr(is) et I Lusitan(orum) et V Gall(orum) Pann(onica?) et III / Britt(onum) vet(erana) et I Antioch(iensium) sag(ittaria) et II Gallor(um) / Maced(onica) et I Cretum sag(ittaria) et sunt in Moe/sia super(iore) sub Sisenna Rutiliano quinq(ue) / et vigint(i) stip(endiis) emer(itis) dim(issis) hon(esta) miss(ione) / quor(um) nom(ina) subscr(ipta) sunt civit(atem) Roman(am) / qui eor(um) non hab(erent) ded(it) et conub(ium) cum / uxor(ibus) quas tunc hab(uissent) cum est civit(as) i(i)s / data aut cum i(i)s quas post(ea) duxis(sent) dum/taxat singulis a(nte) d(iem) XIII K(alendas) Febr(uarias) / S(exto) Quintilio Maximo S(exto) Quintilio Condian(o) / (con)s{s}(ulibus) / coh(ortis) III Brittonum cui prae(e)st / M(arcus) Blossius Vestalis Capua / ex pedite / Siasi Decinaei f(ilio) Caecom(?) ex Moes(ia) / et Priscae Dasmeni fil(iae) uxor(i) eius Lard() / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) aerea / quae fixa est Romae in muro post / templ(um) divi Aug(usti) ad Minervam // M(arci) Servili Getae / L(uci) Pul(l)i Chresimi / M(arci) Sentili Iasi / Ti(beri) Iuli Felicis / C(ai) [I]uli Silvani / L(uci) [P]ulli Velocis / P(ubli) Ocili Prisci
    15. AE 2008, 1743: [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Traiani Parthici nep(os) divi Nervae pron(epos) T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius p(ontifex) m(aximus)] t(ribunicia) pot(estate) / XVI imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae)---] // a(nte) d(iem) III Non(as) Mart(ias) / Praesente et Rufino co(n)s(ulibus) / coh(ortis) III Britton(um) vet(eranae) cui prae(e)st / M(arcus) Blossius Vestalis Capua / ex pedite / Sentio Senti f(ilio) Valenti Sirm(io) // M(arci) Servili Getae / L(uci) Pulli Chresimi / M(arci) Sentili Iasi / Ti(beri) Iuli Felicis / C(ai) Iuli Silvani / L(uci) Pulli Velocis / P(ubli) Ocili Prisci
    16. Ocho ejemplares:
      • AE 2008, 1718: [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi] Traiani / [Parthic(i) nep(os) divi Nervae pron(epos) T(itus) Aeli]us Had< ri = IV >/[anus Antoninus Aug(ustus) Pius p(ontifex) m(aximus)] t(ribunicia) pot(estate) / [XX imp(erator) II co(n)s(ul) IIII] p(ater) p(atriae) / [equ(itibus) et ped(itibus) q(ui) mil(itauerunt) in al(is) II q(uae) a(ppellantur) Claud(ia) nov]a misc<e=F>l(lanea) / [et Gall(orum) Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pann(oniorum) et] V Hisp(anorum) < et = II > I / [Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) et I Cret(um) sag(ittaria) et III] Cam< p = I >(estris) c(ivium) R(omanorum) / [et Gall(orum) Maced(onica) et III Britt(onum) vet(erana) et Lu]sit(anorum) et I / [Pann(oniorum) vet(erana) et sunt in Moesia super(iore) sub Curtio Iusto leg(ato) XXV stip(endis) emer(itis) dim(issis) hon(esta) miss(ione) quor(um) nom(ina) subscript(a) sunt civ(itatem) Rom(anam) qui eor(um) non hab(erent) dedit et con(ubium) cum uxor(ibus) quas tunc hab(uissent) cum est civit(as) iis dat(a) aut cum iis quas post(ea) dux(issent) dumtax(at) singulis a(nte) d(iem) VIIII K(alendas) Mai(as) L(ucio) Roscio Aeliano Cn(aeo) Papirio Aeliano co(n)s(ulibus) coh(ortis) I Antioch(ensium) sag(ittariae) cui praeest L(ucius) C]ael[ius ---] ex pe[dite] Baralae Barga[t(h)is f(ilio)---] descript(um) et recog[nit(um) ex tabul(a) aer(ea)] quae fixa e(st) Romae [in mur(o) post] templ(um) divi Aug(usti) a[d Minervam]
      • AE 2008, 1744: [Imp(erator) Caes(ar) divi Had]riani f(ilius) divi Traia/[ni Parthic(i) nep(os)] divi Nervae pronep(os) / [T(itus) Aelius Hadrian]us Antoninus Aug(ustus) Pius / [pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate)] XX imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) / [equitibus et peditibus] q[u]i milit(averunt) in a[li]s II quae / [appellantur Claud(ia) nov]a miscel[l(anea) et Ga]ll(orum) F[lav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pa]nn(oniorum) et V His[pan(orum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) e]t I Cretum sa[g(ittaria) et III Campestr(is) c(ivium) R(omanorum) et I]I Gall(orum) Maced(onica) [et III Britt(onum) vet(erana) et I Lusi]t(anorum) et I Pannon(iorum) [vet(erana) et sunt in Moesia s]uper(iore) sub Curt[io Iusto leg(ato) quinque et vigint(i) stipendiis emeritis // e]t III C[ampestr(is) c(ivium) R(omanorum) et II Gall(orum) Maced(onica) et III Britt(onum) vet(erana) et] / I Lusit(anorum) et I Pann[on(iorum) vet(erana) et sunt in Moesia super(iore)] / sub Curtio Iust[o leg(ato) quinque et vigint(i) stipendiis emeritis dimissis honest(a)] / miss(ione) quor(um) nom[in(a) subscript(a) sunt civitatem Romanam qui] / eor[um non haber(ent) dedit et conub(ium) cum uxorib(us) quas tunc] / hab(uissent) cu[m est civit(as) iis data aut cum iis quas postea] /duxis[s(ent) dumtaxat singulis
      • AE 2008, 1745: [Imp(erator) Caes(ar)] divi Ha[driani f(ilius) divi Traiani Parthic(i) ne]p(os) divi N[ervae pronepos T(itus) Aelius Hadrianu]s Anton[inus Aug(ustus) Pius pont(ifex) max(imus) trib(unicia) po]t(estate) XX im[p(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) // equitibus et peditibus qui mil(itaverunt) in alis II quae appellantur Claud(ia) nova miscell(anea)] / et Gallor(um) [Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pannon(iorum)] / et V Hispa[n(orum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria)] / et I Cretu[m sag(ittaria) et III Campestr(is) c(ivium) R(omanorum)] / et II Gall[or(um) Macedon(ica) et III Britt(onum) vet(erana)] / et I Lusit(anorum) [et I Pannon(iorum) vet(erana) et sunt] / [in Mo]esia s[uperior(e) sub Curtio Iusto leg(ato) quinque et vigint(i) stipendiis emeritis dimissis honest(a) mission(e) quorum nomina subscripta sunt civitatem Romanam qui eorum non haberent dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut cum iis quas postea duxissent dumtaxat singulis
      • AE 2008, 1746: [Imp(erator) Caes(ar) divi Ha[driani f(ilius) divi Traiani Parthic(i) nep(os) divi Nervae pronepos T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius---equitibus et peditibus qui mil(itaverunt) in alis II quae appellantur Claud(ia) nova miscell(anea) et Gall(orum) Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pannon(iorum) et V Hispan(orum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) et I Cretum sag(ittaria) et III Campestr(is) c(ivium) R(omanorum) et II Gallor(um) Mace(donica) et III Britt(onum) vet(erana) et I Lusit(anorum) et I Pannon(iorum) vet(erana) et sunt in Moesia superior(e) sub Curtio] Iusto [leg(ato) quinque et vigint(i) stipe]ndi(i)s [emeritis dimissis honest(a) mi]ssio[n(e) quorum nomina subscripta sunt civitatem Romanam qui eorum non haberent dedit et conubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis data aut cum iis quas postea duxissent dumtaxat singulis // ]]ius[---] / [---]is[--------
      • AE 2008, 1747: Imp(erator) Caes(ar) divi Hadrian(i) f(ilius) divi Traiani Parthic(i) nep(os) divi Nervae pronepos T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) XX imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) equitibus et pedit(ibus) qui militaverunt in alis II quae appellantur Claud(ia) nova miscell(anea) et Gall(orum) Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pannon(iorum) et V Hispan(orum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) et I Cretum sagittaria)] / et II[I Campestr(is) c(ivium) R(omanorum) et II Gall(orum) Macedon(ica) et] / III Britt(onum) vet(erana) et I Lusit(anorum) et I Pann(oniorum)] / veter(ana) et sunt in Moesia super(iore) sub Cur]/tio Iusto leg(ato) qu[inque et vigint(i) stipendiis] / emerit(is) dimiss(is) hon[est(a) mission(e) quo]/rum nomina subsc[ript(a) sunt civitatem] /Roman(am) qui eorum non [haber(ent)] / dedit et conub(ium) cum uxori[b(us) quas tunc] / habuissent cum est ci[vit(as) iis data] / aut cum i(i)s quas post(ea) duxi[ss(ent) dumtaxat] / singulis a(nte) d(iem) [VIIII K(alendas) Mai(as)] / L(ucio) Roscio Aeliano Cn(aeo) P[apirio Aeliano co(n)s(ulibus)] / coh(ortis) II Gallor(um) Maced[onicae cui praeest] / L(ucius) Laberius [---] / ex p[edite] / [ // [Imp(erator) Caes(ar) divi H]adrian(i) f(ilius) divi Traia[ni Parthic(i) nep(os) divi Nervae pro]nepos T(itus) Aelius Hadria[nus Antoninus Aug(ustus) Pius pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) XX] imp(erator) II co(n)s(ul) [IIII p(ater) p(atriae)] / [equitibus et p]ed[it(ibus) qui] mil[itaveru]nt in a[lis II quae appellantur Claud(ia) nova miscell(anea) et] Gall(orum) [Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pannon(iorum) et V Hispan(orum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) et I Cretum sagittaria) et III Campestr(is) c(ivium) R(omanorum)] et II Gall(orum) Ma[cedon(ica) et III Britt(onum) vet(erana) et I Lusit(anorum)] et I Pann(oniorum) vete[r(ana) et sunt in Moesia super(iore) sub Cu]rtio Iusto [leg(ato) quinque et vigint(i) stipendiis emerit(is) dimi]ss(is) ho[nest(a) mission(e) quorum nomina subscript(a) sunt
      • RMD V, 418 = AE 1998, 1617: ------] / postea duxiss(ent) dumtax[at singulis] / a(nte) d(iem) VIIII [K(alendas) Mai(as)] / L(ucio) Roscio Aeliano Cn(aeo) Papi[rio Aeliano co(n)s(ulibus)] / coh(ortis) I Antioch(ensium) sag(ittariorum) cu[i praeest] / L(ucius) Caelius Sa[---] / ex pedit[e] / Antipatro Her[---] / descriptum et recogn[itum ex tabula aenea] / quae fixa est Rom[ae in muro post] / [t]empl(um) divi Aug[usti ad Minervam] // [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani] f(ilius) divi Tr[aiani n(epos)] / [divi Nervae p]ron(epos) T(itus) Aelius / [Hadrianus Antonin]us Aug(ustus) Pius p(ontifex) m(aximus) / [trib(unicia) pot(estate) XX imp(erator) II] / co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) / [eq(uitibus) et ped(itibus) qui milit(averunt) in alis II quae ap(pellantur) I Cla]ud(ia) Nova miscell(anea) / [et Gall(orum) Fl(aviana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) et] Pann(oniorum) et V Hisp(anorum) / [et I Mon(tanorum) et I Antioch(ensium) sag(ittariorum) et] I Cret(um) sag(ittariorum) et III Camp(estris) / [II Gall(orum) Maced(onica?) et III Br]itt(onum) vet(erana) et Lusit(anorum) et / [I Pann(oniorum) vet(erana)et sunt in Moe]sia (s)uper[iore sub Curtio Iusto leg(ato)] / [XXV stipend(iis) eme(ritis)] dim(issis) ho[n(esta) missio(ne)] / [quorum nomina subscripta sunt
      • AE 2008, 1712: Imp(erator) Caes(ar) divi Hadrian[i fil(ius) divi Traiani] / Parthic(i) nep(os) divi Ner[vae pronep(os)] / T(itus) Aelius Hadrianus Anto[ninus Aug(ustus) Pius] / pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) XX im[p(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae)] / [e]quitibus et peditibus q[ui militav(erunt) in alis II] / [qu]ae appellantur Claud(ia) nov(a) mis[cellanea et] / [G]allor(um) Flav(iana) et coh(ortibus) X V [Gallor(um) et Pann(oniorum) et] / [V] Hispan(orum) et I Mont(anorum) et [I Antioch(ensium) sag(ittaria) et I] / [Cr]etum sag(ittaria) et III Ca[mpest(ris) et II] / [Gallor(um) Maced(onia) et III [Britt(onum) vet(erana) et I] / [Lu]< s = T >[i]t(anorum) et I < P = D >annon(iorum) ve[terana et sunt in Moesia] / [s]uperior(e) sub C[urtio Iusto leg(ato) quin]/[qu]e et vigint(i) s[tipendiis emeritis] / [dim]issis hon[est(a) miss(ione) quorum nomina subscripta sunt // Imp(erator) Cae[s(ar) divi Hadriani fil(ius) divi Traiani] / Parth[ic(i) nep(os) divi Nervae pronep(os) T(itus) Aelius] / Hadrian[us Antoninus Aug(ustus) Pius pont(ifex)] / max(imus) trib(unicia) [pot(estate) XX imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae)] / equit(ibus) et pedit(ibus) [qui militav(erunt) in alis II quae appellantur] / Claud(ia) nov(a) mis[cellanea et Gallor(um) Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gallor(um) et Pann(oniorum) et] < V = C > < H = L >i{p}sp(anorum) et I Monta[n(orum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) et I Cretum sag(ittaria)] / et III Campest(ris) et II Ga[ll(orum) Maced(onia) et III Britt(onum) vet(erana)] / et I Lusit(anorum) et I <P=D>ann[on(iorum) veterana et sunt in Moesia su]/per(iore) sub Curtio Iu[sto leg(ato) quinque et vigint(i) stipendiis emeritis dimissis] / [hone]st(a) miss(ione) qu[orum nomina subscripta sunt
      • RMD V, 419 = AE 1999, 1315, Kostolac (Serbia): ------] qu/[ae app(ellantur) Claud(ia) Nova miscell(anea) et G]allor(um F[l]av(iana) / [et coh(ortibus) X V Gallor(um) Pann(oniorum)] et V Hisp(anorum) et I Mon(tanorum) / [et I Antioch(ensium) sag(ittariorum) e]t I Cretum sa[g(ittariorum)] et III Ca/[mp(estris) et II Gal]l(orum) P[a]nno[n(ica) et II]I Britton(um) / [vet(erana) et I Lusit(anorum) e]t I Pannon(iorum) vet(erana) et sunt / [in Moesia supe]r(iore) sub Curtio Iusto leg(ato) / [quinq(ue) et vigin]t(i) stipend(iis) emeritis / [dimis(is) hones(ta) m]ission(e) quorum / [nomina subscripta sunt // ] et sun[t in Moesia supe(riore)] / [sub Curtio Iusto] leg(ato) XXV sti[p(endiis) emer(itis)] / [dimis(sis) hon(esta) miss(ione) quor(um) n]om(ina) subsc(ripta) [sunt civit(atem) Rom(anam)] / [qui eoru]m non hab[erent dedit] / [et conub(ium) cum uxo]r(ibus) quas tunc h[abuiss(ent) cum] / [est civit(as) iis data aut] cum i(i)s quas [postea dux(issent)] / [dumtaxat si]ngulis
      Tal vez puede fecharse con ellos el diploma de difícil datación:
      • AE 2008, 1741: [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadr]iani f(ilius) divi Tra/[ian(i) Part(hici) n(epos) d]ivi Nerv[a]e pron(epos) / [T(itus) Aelius Hadrianus An]toni[nu]s Aug(ustus) Pius / [pont(ifex) m(aximus) tr(ibunicia) pot(estate)---i]mp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) [p(atriae)] / [eq(uitibus) et ped(itibus) q(ui) milit(averunt) i]n alis II et coh(ortibus) X / [V quae app(ellantur) Claud(ia) nov(a) m]is(cellanea) et Gall(orum) Flav(iana) / [et---et III Britto]n(um) vet(erana) et I[---]P/[--- et II Ga]ll(orum) Mac(edonica) et /[--- et sunt in Moesia sup(eriore) sub // ] / quin[is et vicenis stipen(diis) em(eritis) dim(issis) hon(esta) miss(ione) quor(um) nom(ina) sub]/scr(ipta) su[nt civit(atem) Rom(anam) qui eor(um) non hab(erent) ded(it) et con(ubium)] / cum ux[or(ibus) quas tunc hab(uissent) cum est civ(itas) iis dat(a)] / aut cum [iis quas post(ea) dux(issent) dumtax(at) sing(ulis)
    17. RMM 37: Imp(erator) Caes(ar) divi Hadrian(i) f(ilius) divi Traiani Pa<r=I>/thic(i) nep(os) divi Nervae pron(epos) T(itus) Aelius Ha/drianus Antoninus Aug(ustus) Pius pont(ifex) max(imus) / trib(unicia) pot(estate) XX imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) / equit(ibus) et pedit(ibus) qui mil(itaverunt) in alis II / quae appellantur Claud(ia) nova miscell(anea) / et Gallor(um) Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pannon(ica?) / et V Hispan(orum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) / et I Cretum sag(ittaria) et II Campestr(is) c(ivium) R(omanorum) / et II Gallor(um) Pannon(ica) et III Britt(onum) vet(erana) / et I Lusit(anorum) et I Pannon(iorum) vet(erana) et sunt in / Moesia superior(e) sub Curtio Iusto / leg(ato) quinque et vigint(i) stipendi(i)s / emeritis dimissis honest(a) mission(e) / quorum nomin(a) subscript(a) sunt / civitatem Romanam qui eorum / non haber(ent) dedit et conub(ium) cum uxo/rib(us) quas tunc habuiss(ent) cum est civit(as) / i(i)s data aut cum i(i)s quas postea duxiss(ent) / dumtaxat singulis a(nte) d(iem) VIIII K(alendas) Mai(as) / L(ucio) Roscio Aeliano Cn(aeo) Papirio Aeliano / co(n)s(ulibus) / coh(ortis) III Britt(onum) vet(eranae) cui prae(e)st / Q(uintus) Clodius Secundus / ex pedite / Himero Callistrati f(ilio) Laud() // Imp(erator) Caes(ar) divi Hadrian(i) f(ilius) divi Traiani / Parthic(i) nep(os) divi Nervae pronepos / T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius / pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) XX imp(erator) II co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui mil(itaverunt) in alis II / quae appellantur Claud(ia) nova miscell(anea) / et Gallor(um) Flav(iana) et coh(ortibus) X V Gall(orum) Pannon(ica?) / et V Hispan(orum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium) sag(ittaria) / et I Cretum sag(ittaria) et II Campestr(is) c(ivium) R(omanorum) / et II Gallor(um) Pannon(ica) et III Britt(onum) vet(erana) / et I Lusit(anorum) et I Pannon(iorum) vet(erana) et sunt in / Moesia superior(e) sub Curtio Iusto / leg(ato) quinque et vigint(i) stipendi(i)s / emeritis dimissis honest(a) mission(e) / quorum nomin(a) subscript(a) sunt / civitatem Romanam qui eorum / non haber(ent) dedit et conub(ium) cum uxo/rib(us) quas tunc habuiss(ent) cum est civit(as) / i(i)s data aut cum i(i)s quas postea duxiss(ent) / dumtaxat singulis a(nte) d(iem) VIIII K(alendas) Mai(as) / L(ucio) Roscio Aeliano Cn(aeo) Papirio Aeliano / co(n)s(ulibus) / coh(ortis) III Britt(onum) vet(eranae) cui prae(e)st / Q(uintus) Clodius Secundus / ex pedite / Himero Callistrati f(ilio) Laud(o) / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) aer(ea) / quae fixa est Romae in mur(o) post / templ(um) divi Aug(usti) ad Minervam // M(arci) Servili Geta[e] / L(uci) Pulli Chresimi / M(arci) Sentili Iasi / Ti(beri) Iuli Felicis / C(ai) Belli Urbani / C(ai) Pomponi Statiani / P(ubli) Ocili Prisci
    18. Se conservan dos ejemplares:
      • CIL XVI 111 = RMD V, p 704 = AE 1935, 69, Vidin (Bulgaria): Imp(erator) Caes(ar) divi [Hadriani f(ilius) divi Traiani] / Parth(ici) n(epos) divi Nervae [pronep(os) T(itus) Aelius Ha]/drianus Antoni[nus Aug(ustus) Pius pont(ifex) max(imus)] / tr(ibunicia) pot(estate) XXIII im[p(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae)] / equit(ibus) et ped(itibus) qui mil(itaverunt) in [alis II quae appel(lantur) I Claud(ia)] / nov(a) miscel(lanea) et I Gall(orum) Fla[vian(a) et coh(ortibus) X V Gallor(um) et V] / Hisp(anorum) et I Mont(anorum) et I Antioc(hensium) [et I Cretum et III campestr(is)] / et II Gall(orum) et III Britton(um) et [I Lusit(anorum) et I Pann(oniorum)] / et sunt in Moesia sup(eriore) [sub Pontio Sabi]/no leg(ato) XXV stip(endiis) emer(itis) di[missis honest(a) mission(e) quor(um)] / nom(ina) subscr(ipta) sunt ci[vit(atem) Roman(am) qui eor(um) non] / hab(erent) ded(it) et conub(ium) [cum uxorib(us) quas tunc] / habuis(sent) cum est [civit(as) iis dat(a) aut cum iis] / quas post(ea) duxi[ss(ent) // Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Tra/iani Parth(ici) nep(os) divi Nervae pronep(os) / T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius / pont(ifex) max(imus) tr(ibunicia) pot(estate) XXIII imp(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae) / equitib(us) et pedit(ibus) qui milit(averunt) in alis II quae / appel(lantur) I Claud(ia) nova miscel(lanea) et I Gallor(um) Fla/vian(a) et coh(ortibus) X V Gallor(um) et V Hispan(orum) et I / Montan(orum) et I Antioc(hensium) et I Cretum et III / campestr(is) et II Gallor(um) et III Britton(um) et / [I] Lusitan(orum) et I Pann(oniorum) et sunt in Moesia / [s]uper(iore) sub Pontio Sabino leg(ato) quin[q(ue)] / [et] vigint(i) stipend(iis) emerit(is) dim[is(sis) honest(a)] / [miss]ion(e) quor(um) nomin(a) sub[scr(ipta)] / [sunt c]ivitat(em) Roman(am) qui [eor(um) non] / [haber(ent) ded]it et conub(ium) [---
      • RMM 40: [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) div]i Traiani / [Parthici nep(os) divi Nervae pro]n(epos) T(itus) Aelius Ha/[drianus Antoninus Aug(ustus)] Pius pont(ifex) ma(ximus) / [trib(unicia) pot(estate) XXIII imp(erator) II co(n)]s(ul) IV p(ater) p(atriae) / [equitib(us) et peditib(us) qui mil(itaverunt) in a]l(is) II q(uae) < a = V >(ppellantur) Cl(audia) nov(a) / [miscell(anea) et I Gallor(um) Fl(avia) et co]< h = P >(ortibus) X V < G = C >all(orum) < e = A >t V / [Hisp(anorum) et I Mont(anorum) et I Antioch(ensium)] et I Cret(um) e(t) III / [Camp(estris) et II Gall(orum) et III Britt(onum) vet(erana) e]t I Lu[sit(anorum) et I Pann(oniorum) et sunt in Moesia super(iore) sub] / [Pontio Sabino leg(ato) XXV stip(endiis) emer(itis) dimis(sis) hon(esta) miss(ione) // App(io)] Annio [Atilio Bradua] / T(ito) Vibio [Varo co(n)s(ulibus)] / coh(ortis) I Mont[anor(um) cui praeest ---] / Gavius [---] / e[x ---] / Valerio Vale[---] / et Accae D[--- fil(iae) ux(ori) eius ---] / descri[p]t(um) et rec[ognit(um) ex tabula aerea] / quae fix(a) est Rom[ae in muro post templ(um)] / divi Aug(usti) [ad Minervam]
    19. RMD I, 55 = AE 1972, 657, Konya (Turquía): [I]mp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Traiani / Part(hici) nep(os) divi Nervae pron(epos) T(itus) Aelius Ha/drianus Antoninus Aug(ustus) Pius pont(ifex) / max(imus) trib(unicia) pot(estate) XXIV imp(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae) / equitib(us) et peditibus qui milit(averunt) in al(is) / II quae appell(antur) I Cl(audia) nova miscell(anea) et / Gallor(um) Flavian(a) et coh(ortibus) X V Gallor(um) et / Pann(oniorum) et V Hisp(anorum) et I Montanor(um) et I / Antioch(iensium) sag(ittariorum) et I Cret(um) et III Campes/tr(is) et II Gall(orum) et III Britt(onum) vet(erana) et I Aug(usta) / Lusitan(orum) et I Pann(oniorum) vet(eranorum) et sunt in / Moesia super(iore) sub Statio Prisco / leg(ato) quinq(ue) et viginti stipend(iis) / emerit(is) dimiss(is) honest(a) mission(e) quor(um) nomin(a) subscript(a) sunt / civitat(em) Roman(am) qui eor(um) non ha/ber(ent) ded(it) et conub(ium) cum uxorib(us) quas / tunc habuiss(ent) cum est civit(as) is dat(a) / aut eum is quas postea duxiss(ent) dum/tax(at) singulis a(nte) d(iem) VI Id(us) Febr(uarias) / M(arco) Annio Libone Q(uinto) Numisio Iuniore c(o)ns(ulibus) / coh(ors) V Hispanor(um) cui praest / Pacideius Carpianus / ex decurione / Volsingo Gai f(ilio) Dard(ano) / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) ae(nea) / quae fix(a) est Rom(ae) in mur(o) post tem(plum) / divi Aug(usti) ad Minervam // [I]mp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Traiani / Part(hici) nep(os) divi Nervae pron(epos) T(itus) Aelius Ha/drianus Antoninus Aug(ustus) Pius pont(ifex) / max(imus) trib(unicia) pot(estate) XXIV imp(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae) / equitib(us) et peditibus qui milit(averunt) in al(is) / II quae appell(antur) I Cl(audia) nova miscell(anea) et / Gallor(um) Flavian(a) et coh(ortibus) X V Gallor(um) et / Pann(oniorum) et V Hisp(anorum) et I Montanor(um) et I / Antioch(iensium) sag(ittariorum) et I Cret(um) et III Campes/tr(is) et II Gall(orum) et III Britt(onum) vet(eranorum) et I Aug(usta) / Lusitan(orum) et I Pann(oniorum) vet(eranorum) et sunt in / Moesia super(iore) sub Statio Prisco / leg(ato) quinq(ue) et viginti stipend(iis) / emerit(is) dimiss(is) honest(a) mission(e) quor(um) nomin(a) subscript(a) sunt / civitat(em) Roman(am) qui eor(um) non ha/ber(ent) ded(it) et conub(ium) cum uxorib(us) quas / tunc habuiss(ent) cum est civit(as) is dat(a) / aut eum is quas postea duxiss(ent) d(umta)/x(at) singulis a(nte) d(iem) VI Id(us) Febr(uarias) / M(arco) Annio Libone Q(uinto) Numisio Iuniore c(o)ns(ulibus) / coh(ors) V Hispanor(um) cui pra(e)est / Pacideius Carpianus / ex decurione / Volsingo Gai f(ilio) Dard(ano) / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) ae(nea) / quae fix(a) est Rom(ae) in mur(o) post tem(plum) / divi Aug(usti) ad Minervam

    Bibliografía editar

     
    Denario de Antonino Pío, emperador bajo el cual se emitieron varios Diplomata militaris en favor de soldados de la Cohors III Brittonum Veterana equitata.
    • Cichorius, "Cohors III Brittonum", RE. IV, Stuttgart 1900, col. 265.
    • J. Spaul, Cohors2: The evidence for and a short history of the auxiliary infantry units of the Imperial roman Army, BAR International Series, nº 841, Oxford 2001, p. 203. ISBN 1-84171-046-6

    Véase también editar