Cohors IV Hispanorum equitata

Cohorte auxiliar del ejército romano

La Cohors IV Hispanorum fue una unidad de auxilia de infantería del ejército del Imperio Romano del tipo cohors quinquagenaria equitata, cuya existencia está constatada desde la primera mitad del siglo I hasta mediados del siglo III.

Cohors IV Hispanorum
Activa 50 hasta mediados del siglo III.
País Imperio romano
Tipo Cohors quinquagenaria equitata
Función Infantería pesada y caballería
Tamaño Variable. Aprox.600
Parte de 6 centurias de 80 infantes, dirigidas por sendos centuriones y 4 turmae de 30 jinetes, dirigidas por sendos decuriones a las órdenes de un Praefectus Cohortis
Acuartelamiento
Guerras y batallas
  • Campaña de Vespasiano contra Vitelio
  • Campaña de Domiciano contra los dacios
  • Campañas de Trajano contra los dacios
  • Guerra marcomanas de Marco Aurelio
  • Campañas contra alamanes y godos de Maximino el Tracio, Gordiano III y Filipo el árabe
  • Reclutamiento y operaciones bajo los Julio-Claudios y el año de los cuatro emperadores editar

     
    Sestercio del emperador Claudio, emperador que ordenó el reclutamiento de la Cohors IV Hispanorum

    Esta cohorte fue reclutada por orden del emperador Claudio I en 50 en la provincia Hispania Citerior Tarraconensis, por lo que recibió el epíteto Hispanorum.[1]​ Está leva estaba relacionada con el final de las operaciones de conquista de Britannia y la consiguiente reorganización de unidades auxiliares del ejército imperial, lo que conllevó la creación de nuevas cohortes mixtas de infantería y caballería. La unidad fue enviada, posiblemente, al limes del Danubio, estableciendo sus reales en la parte baja del curso de ese río, en la provincia imperial Moesia, frente al territorio del reino Dacio, aunque no existe ninguna prueba epigráfica al respecto anterior a 75.

    Sus labores de guarnición bajo los Julio-claudios se vieron interrumpidas en 68 con el asesinato de Nerón y la guerra civil que enfrentó, sucesivamente, a Galba, Otón, Vitelio y Vespasiano en 69, declarándose la unidad partidaria de Vespasiano, junto con todo el ejército de Moesia.

    Los Flavios editar

    Una vez restablecida la paz con la victoria de Vespasiano en 69, la unidad debió volver a las labores de guarnición en el bajo Danubio, como aparece constatadao en dos diplomata militaris fechados en 75.[2]

    No se conservan más testimonios de su estancia por Moesia, aunque debió participar en la guerra dacia de Domiciano entre 86 y 92.

    La cohorte fue asignada a la nueva provincia Moesia Inferior resultante de la división de la gran provincia Moesia en dos partes, Superior e Inferior, aunque tampoco se conservan testimonios epigráficos sobre esta circunstancia.

    La unidad bajo Trajano y durante el siglo II editar

    La Cohors IV Hispanorum continuaba formando parte de la guarnición de Moesia Inferior a comienzos del imperio de Trajano, participando en las guerras dacias de Trajano, siendo trasladada a la nueva provincia Dacia al ser incorporado este territorio al Imperio, debiendo sentar sus reales en la base de Angustia (Bretcu, Rumanía), donde se atestiguan materiales de construcción sellados con la figlina de esta unidad.[3]

    En 117, ya bajo Adriano, al ser dividida la provincia en dos, la unidad fue asignada a la nueva provincia Dacia Superior, trasladando su campamento al castellum de Praetoria Augusta (Inlaceni, Rumanía), donde también aparecen materiales de construcción sellados con su figlina[4]​ y numerosas inscripciones de oficiales y soldados de la unidad.[5]

     
    Mapa de la Dacia romana, en el que aparece la provincia Dacia Superior, en la que estuvo de guarnición la CohorsIV Hispanorum.

    Diferentes diplomata militaris atestiguan la pertenencia de la unidad a la guarnición de esta provincia bajo:

    Debió participar en las operaciones de este último emperador y de su hijo y sucesor Cómodo contra sármatas, cuados y marcomanos durante las guerras marcomanas de 165 a 189. Bajo Cómodo, la unidad mantenía sus cuarteles en Praetoria Augusta, donde fue dirigida por el Praefectus cohortis Publio Didio Itálico, natural de la provincia Mauretania Caesariensis,[12]​ prestando servicio en ella en ese reinado el decurio Publio Aelio Fusco.[13]

    En un momento indeterminado de la segunda mitad del siglo II fue dirigida por los siguientes Praefecti cohortis atestiguados en su base de Praetoria Augusta:

    • Tito Annio Aniano, natural de Tipasa en Mauretania Caesariensis.[14]
    • Cayo Julio Juliano, nacido en Roma, capital del Imperio.[15]
    • Tito Vetio Severo, originario de Mutina en la Regio VIII de Italia.[16]
    • Publio Elio Eliano.[17]
    • Tito Elio Crescentiano.[18]
    • Pulio Elio Honorato.[19]
    • Lucio Julio Iucundo.[20]
    • Publio Didio Nepote, nacido en Roma, la capital imperial.[21]

    Los Severos, el siglo III y el final de la cohorte editar

    Tras el asesinato de Cómodo en 192 y el Pertinax en 193, la unidad debió apoyar las pretensiones al trono de Septimio Severo, permaneciendo en su base Praetoria Augusta para custodiar la frontera de su provincia, cuya guarnición había sido debilitada para reforzar las tropas de Severo frente a Pescenio Níger, el Imperio Parto y Clodio Albino.

    La unidad se declaró leal a Caracalla entre 211 y 217[22]

    Tras la guerra civil de 238, la unidad manifestó su lealtad a Gordiano III entre 241 y 244, siendo dirigida en su base de Praetoria Augusta por el Praefectus cohortis Aurelio Sereno.[23]

    El último testimonio de esta cohorte, procedente también de su campamento de Praetoria Augusta, indica su lealtad al emperador Filipo el Árabe en 248.[24]​ Debió ser destruida por las invasiones realizadas por alamanes y godos contra las provincias de la Dacia romana entre los imperios de Decio y Galieno.

    Notas editar

    1. El primer testimonio de la unidad corresponde al Diploma militaris AE 2009, 1800 (cfr. infra) fechado en 75, por lo que la unidad fue reclutada 25 años antes en 50
    2. Ambos diplomas son de procedencia desconocida:
      • AE 2009, 1800: Imp(erator) Caesar Vespasianus Augustus pontifex / maximus tribunic(ia) potestat(e) VI imp(erator) XIIII / p(ater) p(atriae) censor co(n)s(ul) VI designat(us) VII / peditibus et equitibus qui militant in cohor/tibus septem quae appellantur I Bracar/augustanorum et I Sugambrorum tiro/num et II Chalcidenorum et IIII Hispano/rum et Ubiorum et Tyriorum et Cilicum / et sunt in Moesia sub Sex(to) Vettuleno Ceria/le qui quina et vicena stipendia / aut plura meruerant quorum [no]/mina subscripta sunt ipsis l[iberis] / [pos]terisque eorum [civitatem dedit] / [ Imp(erator) Caesar Vespasi[anus Aug(ustus) pontifex] / maximus tribun[icia potestat(e) VI imp(erator) XIIII] / p(ater) p(atriae) censor co(n)s(ul) VI [designat(us) VII] / peditibus et equitibus [qui militant in cohorti]/bus septem quae app[ellantur I Bracarau]/gustanorum et I Su[gambrorum tironum] / et II Chalcidenor[um et IIII Hispanorum] / et Ubiorum et Tyr[iorum et Cilicum et sunt] / in Moesia sub Sex(to) V[ettuleno Ceriale qui] / quina et vicena [stipendia aut plura] ( meruerant qu[orum nomina subscri]/pta sunt ipsi[s liberis posterisque eo]/rum civitat[em dedit et conubium] / cum uxorib[us quas tunc habuis]/[sent eum est civitas iis data
      • Neu. 7: Imp(erator) Caesar Vespasianus Augustus pontifex / maximus tribunic(ia) potestat(e) VI imp(erator) XIIII / p(ater) p(atriae) censor co(n)s(ul) VI designat(us) VII / peditibus et equitibus qui militant in cohor/tibus septem quae appellantur I Bracar/augustanorum et I Sugambrorum tiro/num II Chalcidenorum et IIII Hispano/rum et Ubiorum et Tyriorum et Cilicum / et sunt in Moesia sub Sex(to) Vettuleno Ceria/le qui quina et vicena stipendia / aut plura meruerant quorum [no]/mina subscripta sunt ipsis l[iberis] / [po]sterisqu< e = I > eorum [civitatem dedit
    3. AE 1912, 71b: Coh(ors) IIII His(panorum)
    4. *IDR 3-4, 301: C(ohors) IIII Hisp(anorum)
      • IDR 3-4, 302 = AE 1912, 71: C(ohors) IIII His(panorum)
      • IDR 3-4, 302,1: Coh(ors) IIII [His(panorum)]
    5. Cfr infra
    6. RMD V, 384, Vetel (Rumanía): Imp(erator) Caesar divi [Traiani Parthici f(ilius) divi] / Nervae nepos Tra[ianus] Hadrianus Augustus] / pontif(ex) max(imus) tr(ibunicia) p[ot(estate) XX- imp(erator) II co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae)] / equitib(us) et peditib(us) qui [militaverunt in alis III et num(ero) equit(um)] / Illyr(icorum) et coh(ortibus) X qua[e appell(antur) I Batav(orum) oo(milliaria) et I] / Hisp(anorum) Camp(agonum) et I Gal[l(orum) et Bosp(oranorum) et I Alpin(orum) et I] / Vind(elicorum) et I Thr(acum) sa[g(ittaria) et I Ubior(um) et I Aug(usta) Itur(aeorum)] / sag(ittariorum) et II Gall(orum) [Pann(onica) et II Fl(avia) Commag(enorum) et II] / Gall(orum) Dacic(a) et [IIII Hisp(anorum) et VIII Raetorum et sunt] / [in Dacia superiore sub Iulio Basso // Imp(erator) Caes(ar) di[vi Traiani Parthici f(ilius) divi Nervae] / nepos Tra[ianus Hadrianus Aug(ustus) pont(ifex) max(imus)] / tr(ibunicia) pot(estate) XX[- imp(erator) II co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae)] / eq(uitibus) et ped(itibus) qu[i mil(itaverunt) in al(is) III et num(ero) eq(uitum) Il(lyricorum) et coh(ortibus) X] / q(uae) ap(pellantur) I Bat(avorum) [oo(milliaria) et I Hisp(anorum) Camp(agonum) et I Gal(lorum) et] / Bosp(oranorum) et I Alp[in(orum) et I Vind(elicum) et I Thr(acum) sag(ittaria)] / et I Ub(iorum) et [I It(uraeorum) sag(ittaria) et II Gal(lorum) Pann(onica) et II Fl(avia)] / [Co]m(agenorum) et [
    7. ZPE-181-173: [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Traian(i) Parth(ici) nep(os) divi Nervae abnep(os) T(itus) Ael(ius) Hadrian(us) Antonin(us) Aug(ustus) Pius pon(tifex) max(imus) tri(bunicia) pot(estate) V imp(erator) II co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) equitib(us) et peditib(us) qui mil(itaverunt) in al(is) III et coh(ortibus) X quae app(ellantur) I Bat(avorum) oo(milliaria) et I Hisp(anorum) et I Gal(lorum) et I Aug(usta) et I Thr(acum) et I Alp(inorum) et I Ubior(um) et I Vind(elicorum) oo(milliaria) et I Gal(lorum) et II Fl(avia) et IIII Hisp(anorum) et II Gall(orum) et VIII Raet(orum) c(ivium) R(omanorum) et num(ero) pedit(um) sing(ularium) Britann(icianorum) et sunt in Dacia super(iore) sub Mustio Prisco quinis et vicen(is) pl(uribus)ve stip(endiis) emer(itis) dimis(sis) honest(a) miss(ione) quor(um) nomin(a) subscrip(ta) sunt civitatem Roman(am) qui eor(um) non haber(ent) ded(it) et conub(ium) cum uxor(ibus) quas] / tunc habuiss(ent) cum est civit(as) iis data / aut cum iis quas post(ea) duxis(sent) dumtaxat / singulis praeter(ea) praestitit ut liber(i) / eorum quos praesidi provinc(iae) ex se / antequam in castra irent procrea/tos probaver(int) cives Romani essent / a(nte) d(iem) VII K(alendas) Mai(as) / L(ucio) Granio Casto / Ti(berio) Iunio Iuliano co(n)s(ulibus) / coh(ortis) I Thracum sag(ittariorum) cui prae(e)st / C(aius) Annius Titianus Altin(o) / ex pedite / Industi Selinis f(ilio) Lamot(e) ex Cil(icia) / descriptum et recognitum ex tabula / aenea quae fixa est Romae in muro / pos(t) templ(um) divi Aug(usti) ad Minervam // [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani] f(ilius) divi Traian(i) Part(hici) / [nep(os) divi Nervae ab]nep(os) T(itus) Aelius Hadr(ianus) / [Antoninus Aug(ustus) Pius] pont(ifex) max(imus) tr(ibunicia) pot(estate) V / [imp(erator) II co(n)s(ul) III] p(ater) p(atriae) / [eq(uitibus) et ped(itibus) qui mil(itaverunt) in al(is)] III et coh(ortibus) X q(uae) a(ppellantur) I Bat(avorum) / [|(milliaria) et I Hisp(anorum) et I Gal(lorum) et I] Aug(usta) et I Thr(acum) et I Alp(inorum) et / [I Ubior(um) et I Vind(elicorum) oo(milliaria) et I] Gal(lorum) et II Fl(avia) et IIII Hisp(anorum) / [et II Gall(orum) et VIII Raet(orum)] c(ivium) R(omanorum) et num(ero) ped< e = I >t(um) / [sing(ularium) Britann(icianorum) et sunt] in Dac(ia) sup(eriore) sub Mus/[tio Prisco quinis et] vicen(is) pl(uribusve) st(ipendiis) em(eritis) dim(issis) / [honest(a) miss(ione) quor(um) no]m(ina) subscr(ipta) sunt civ(itatem) / [Roman(am) qui eorum non] hab(erent) ded(it) et con(ubium) cum / [uxor(ibus) quas tunc ha]b(uissent) cum est civ(itas) iis dat(a) / [aut cum iis quas post(ea)] dux(issent) dumtax(at) sing(ulis) [praeter(ea) praestitit ut] liber(i) eor(um) quos / [praesidi provinciae] ex se antequam / [in castra irent procreatos probaver(int)] / [cives Romani essent]
    8. CIL XVI 90 = IDR 1, 14 = AE 1935, 111, Nova Zagora (Bulgaria): [Imp(erator) Caes(ar) d]ivi Hadriani f(ilius) divi Traian(i) / [Parth(ici) ne]pos T(itus) Ael(ius) Hadrian(us) Antonin(us) / [Aug(ustus) Pius] pon(tifex) max(imus) tri(bunicia) pot(estate) VII imp(erator) II / [co(n)s(ul)] III p(ater) p(atriae) / [eq(uitibus) et ped(itibus)] qui mil(itaverunt) in al(is) III et coh(ortibus) X quae app(ellantur) / [--- e]t I Hisp(anorum) et I Gall(orum) et II Gall(orum) Pann(onica) / [---] Dacia super(iore) sub Mustio Prisc[o] / [---] em[e]r(itis) di[mis(sis) // [Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Traian(i) Parth(ici) nepos T(itus) Ael(ius) Hadrian(us) Antonin(us) Aug(ustus) Pius pon(tifex) max(imus) tri(bunicia) pot(estate) VII imp(erator) II co(n)s(ul)] III p(ater) p(atriae)] / [eq(uitibus) et ped(itibus) qui mil(itaverunt) in al(is) III et coh(ortibus) X quae app(ellantur) --- I Aug(usta)] / Itur(aeorum) et I Vind(elicorum) oo(milliaria) et I T[hrac(um) sag(ittaria) et] / IIII Hisp(anorum) et I Ubior(um) et V[---] / et I Alpin(orum) et sunt in D[acia super(iore) sub] / Mustio Prisco quinis [et vicen(is) pl(uribus)ve] / stip(endiis) emer(itis) dimis(sis) hone[st(a) miss(ione) quor(um)] / nomin(a) subscrip(ta) su[nt civitatem] / Roman(am) qui eor(um) non ha[ber(ent) ded(it) et co]/nub(ium) cum uxor(ibus) quas [tunc hab(uissent) cum] / est civit(as) iis data aut c[um iis quas pos]/tea duxis(sent) dumtaxat [singuli singulas] / a(nte) d(iem) VIII K(alendas) Mar(tias) T(ito) Stat[ilio Maximo] / L(ucio) Lolliano Av[ito co(n)s(ulibus)] / coh(ortis) II Gallor(um) Pa[nn(onicae) cui prae(e)st] / M(arcus) Aemilius I[---] / ex equit[e] / Auleno Her[---] / descrip(tum) et recog(nitum) ex ta[bula aerea quae] / [fi]xa est Rom(ae) in mu[ro post templ(um)] / [divi] Aug(usti) ad [Minervam]
    9. CIL XVI 108 = IDR 1, 16, Critesti (Rumanía): Imp(erator) Caes(ar) divi Hadria[ni f(ilius) di]vi Traia/ni Parth(ici) n(epos) divi Ne[rvae] pron(epos) T(itus) Ae/lius Hadrianus Anton[i]nus Aug(ustus) Pius / p(ontifex) m(aximus) tr(ibunicia) pot(estate) XXI imp(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae) / eq(uitibus) et ped(itibus) q(ui) m(ilitaverunt) in al(is) II[I] e[t] co[h(ortibus) I]I[I] et [v]ex(illariis) q(ui) / sunt cum Maur(is) gent(ilibus) in Dacia super(iore) / et sunt sub Statio Prisco leg(ato) XXV stip(endiis) / emer(itis) dim(issis) hon(esta) miss(ione) quor(um) nom(ina) sub/scr(ipta) sunt civ(itatem) Rom(anam) qui eor(um) non hab(erent) / ded(it) et con(ubium) cu[m ux]or(ibus) quas tunc hab(uissent) / cum est civ(itas) i(i)s data aut cum i(i)s quas / post(ea) duxis(sent) dumtaxat singulis // a(nte) d(iem) VIII Id(us) Iul(ias) / Fabiano et Basso co(n)s(ulibus) / alae I Gal(lorum) et Bospor(anorum) cui pr[ae(e)st] / Licinius Nigrinus / ex gregale / Heptapori Isi f(ilio) Bes[so] / [descriptum et recognitum // Imp(erator) Caes(ar) divi Hadriani f(ilius) divi Tra/iani Parthic(i) nep(os) divi Nervae pron(epos) / T(itus) Aelius Hadrianus Antoninus Aug(ustus) Pius / pont(ifex) max(imus) tr(ibunicia) pot(estate) XXI imp(erator) II co(n)s(ul) IV p(ater) p(atriae) / equit(ibus) et pedit(ibus) qui milit(averunt) in alis III / quae appel(lantur) I Batav(orum) oo(milliaria) et I Hisp(anorum) Campag(onum) / et I Gall(orum) et Bospor(anorum) et coh(ortibus) I Thrac(um) sag(ittaria) / et IV Hisp(anorum) et I Aug(usta) Itur(aeorum) et vex(illariis) Afric(ae) / et Mau[r(etaniae)] et Caes(ariensis) qui sunt cum Maur(is) / gentilib(us) in Dacia super(iore) et sunt / sub Statio Prisco leg(ato) quinq(ue) et vi/gint(i) stip(endiis) emer(itis) dimiss(is) hon< e = I >sta / mission(e) quor(um) nomin(a) subscripta / sunt civitat(em) Roman(am) qui eorum non / [ha]ber(ent) dedi[t] et conub(ium) cum uxoribus / [qua]s tunc habuis(sent) cum est civitas i(i)s / [data] aut cum i(i)s quas postea duxiss(ent) / [dum]taxat singulis a(nte) d(iem) VIII Id(us) Iul(ias) / Servilio Fabiano Q(uinto) Iallio Basso co(n)s(ulibus) / alae I Gallor(um) et Bospor(anorum) cui prae(e)st / Licinius Nigrinus / ex gregale / Heptapori Isi f(ilio) Besso / descript(um) et recognit(um) ex tabul(a) aerea / quae fixa est Romae in muro post / templ(um) divi A[u]g(usti) ad Minervam // M(arci) Servili Getae / L(uci) Pulli Chres(i)m[i] / M(arci) Sentili Iasi / Ti(beri) Iuli Fel[icis] / C(ai) Belli Urb[3] / C(ai) Pomponi Stat[iani] / P(ubli) Ocili Pris[ci]
    10. RMD II, 123 = AE 1987, 843, Drobeta Turnu Severin (Rumanía): Imp(erator) Caesar divi Antonini fil(ius) divi Veri Parthici maximi / frater divi Hadriani nepos divi Traiani Parthici pro/nepos divi Nervae abnepos M(arcus) Aurelius Antoninus / Aug(ustus) Germanic(us) Sarmatic(us) pontifex maximus tribunic(ia) / potest(ate) XXXIII imp(erator) IX co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) et / Imp(erator) Caesar L(ucius) Aelius Aurelius Commodus Aug(ustus) Antonini / Aug(usti) fil(ius) divi Pii nepos divi Hadriani pronepos divi / Traiani Parthici abnepos divi Nervae adnepos Ger/manic(us) Sarmatic(us) tribunic(ia) potest(ate) III imp(erator) II co(n)s(ul) II p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militaverunt in alis duabus / quae appellantur I Batavor(um) et I Bosporanor(um) et co/hortium decem et duobus (sic) I Alpinor(um) et I Aug(usta) Itur(a)e/orum et III Dalmatar(um) et V Gallor(um) et I T(h)racium sagit(tariorum) / et I Ubior(um) et II Gallor(um) et Pannonior(um) et I Vindelicor(um) / et VIII Raetor(um) et III Campestrum et IIII Hispanor(um) / et II Fla(via) Commag(enorum) et vexillatio (sic) peditum singular(ium) / Brittannicianor(um) et sunt in Dacia superiore sub / Helvio Pertinace leg(ato) quinis et vicenis pluribusve sti/pendi(i)s emeritis dimissis honesta missione quorum / nomina subscripta sunt civitatem Romanam qui / eorum non haberent dederunt et conubium cum / uxoribus quas tunc habuissent cum est civitas iis / data aut cum iis quas postea duxissent dumtaxat singulis / {a(nte) d(iem)} Kal(endis) Aprilibus / [M(arco)] Acilio Faustino L(ucio) Iulio Proculiano co(n)s(ulibus) / cohor(tis) III Campestr(um) cui praefuit / Avonius Saturninus / ex peditibus / Ulpio Ulpi fil(io) Herculano Stobis / descriptum et recognitum ex tabula aerea quae fi/xa est Romae in muro post templum divi Aug(usti) / ad Minervam // Imp(erator) Caesar divi Antonini fil(ius) divi Veri Parthici maxim(i) fra/ter divi Hadriani nepos divi Traiani Parthici pronepos di/vi Nervae abnepos M(arcus) Aurelius Antoninus Aug(ustus) Germa/nicus Sarmaticus pontifex maximus tribunic(ia) potest(ate) / XXXIII imp(erator) X co(n)s(ul) III p(ater) p(atriae) et / Imp(erator) Caesar L(ucius) Aelius Aurelius Commodus Aug(ustus) Antonini / Aug(usti) fil(ius) divi Pii nepos divi Hadriani pronepos divi Traia/ni Parthici abnepos divi Nervae adnepos Germanicus / Sarmatic(us) tribunic(ia) potest(ate) III imp(erator) II co(n)s(ul) II p(ater) p(atriae) / equitibus et peditibus qui militaverunt in alis duabus / quae appellantur I Batavor(um) et I Bosporanor(um) et / cohortium decem et duobus ‘‘(sic)’’ I Alpinor(um) et Aug(usta) Itur(a)e/or(um) et III Dalmatar(um) et V Gallor(um) et I Thracium sagit(tariorum) / et I Ubior(um) et VIII Raetor(um) et III Campestrum et IIII His/panor(um) et II Fl(avia) Commag(enorum) et vexillatio (sic) peditum sin/gular(ium) Brittannicianorum et sunt in Dacia supe/riore sub Helvio Pertinace leg(ato) quinis et vicenis plu/ribusve stipendi(i)s emeri(ti)s dimissis honesta mis/sione quorum nomina subscripta sunt civitatem / Romanam qui eorum non haberent dederunt et co/nubium cum uxoribus quas tunc habuissent cum est / civitas iis data aut cum iis quas postea duxissent / dumtaxat singulis // Kal(endis) Aprilib(us) / M(anio) Acilio Faustino L(ucio) Iulio Proculiano co(n)s(ulibus) / coh(o)r(tis) III Ca(m)pestr(um) cui praefuit / Avonius Saturninus / ex peditibus / Ulpio Ulpi fil(io) Herculano Stobis / descriptum et recognitu(m) ex tabula / aerea quae fixa est Romae in mu/ro post templum divi Aug(usti) ad Miner/vam // D(ecimi) Aemili Felicis / Cn(aei) Pompei Niconis / P(ubli) Tulli Callicrates (sic) / D(ecimi) Aemili Quadrati / P(ubli) Orvi Dii / P(ubli) Aeli Trofimi / D(ecimi) Aemili Agat(h)ocletis
    11. AE 2005, 1304, Garla Mare (Rumanía):------ II Gallorum Pannon]ica [et II Fl(avia) Commag(enorum) et II Gall(orum) Dac]ica et [--- IIII Hisp]ano[rum // [Descriptum et recogni]t[um ex tabula aenea quae fixa est Ro]mae [in muro post templum divi Au]g(usti) ad [Minervam]
    12. Dos inscripciones:
      • IDR 3-4, 284 = AE 1975, 722: Libero Pa[t]/ri deo P(ublius) Di[dius] / Italicus [praef(ectus)] / coh(ortis) IIII Hi[sp(ano/rum)] [eq(uitatae)] / secund[um] / interpre[tati]/onem so[mni]/orum se[---] / in tabula[rio vo]/tum cum v[ovit
      • CIL III 6257 = IDR 3-4, 278: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / coh(ors) IIII Hispan(orum) / eq(uitata) cui prae/est P(ublius) Didius / Italicus praef(ectus) / domi Maure/tania Caesa/rens(i) v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito)
    13. Dos inscripciones:
      • IDR 3-4, 283 = AE 1988: Libero Pa/tri [P(ublius)] Ael(ius) F/uscus de/c(urio) coh(ortis) IIII H/ispan(orum) eq(uitata?) / voto lib(ens) / ret(t)ulit(?)
      • AE 1958, 311: Libero pa/tri P(ublius) Ael(ius) F/uscus de/c(urio) coh(ortis) IIII H/ispan(orum) ex(?) / voto lib(ens) / ret(t)ulit(?)
    14. CIL III 945 = IDR 3-4, 273: [D]ianae Aug(ustae) / [s]acr(um) / [T(itus) An]nius An/nia[n]us dom(o) / Tipasa praef(ectus) / coh(ortis) IIII Hisp(anorum) / v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito)
    15. CIL III 946 = IDR 3-4, 280: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / C(aius) Iul(ius) Iulia/nus praef(ectus) / coh(ortis) IIII Hisp(anorum) / eq(uitatae) dom(o) Roma / v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito)
    16. CIL III 947 = IDR 3-4, 282 = AE 1897, 64: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / T(itus) Vettius / Severus / praef(ectus) coh(ortis) [IIII] / [Hisp(anorum) / eq(uitatae) do]mo Muti/nae / v(otum) s(olvit) / l(ibens) m(erito)
    17. IDR 3-4, 271 = AE 1975, 721: [D]iana(e) / Aug(ustae) / [P(ublius)] Ael(ius) Aeli/anus pr/aef(ectus) coh(ortis) / IIII Hisp(anorum) / [v(otum l(ibens) s(olvit)]
    18. Dos inscripciones:
      • IDR 3-4, 272 = AE 1967, 417: Dian(a)e Aug(ustae) / sacrum / T(itus) Ael(ius) Cres/centian/us praef(ectus) / coh(ortis) IIII Hisp(anorum) / ¿Commodi/ an?ae v(otum) l(ibens) s(olvit)
      • CIL III 948 = CIL III 7718 = IDR 3-4, 285 = AE 1936, 71: Deo Marti / T(itus) Ael(ius) Cresce[n]/tianus praef(ectus) / coh(ortis) IIII Hisp(anorum) [eq(uitatae)] / ¿Commodianae? / ex voto posuit
    19. IDR 3-4, 275 = AE 1958, 309: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / P(ublius) Ael(ius) Ho/noratus / praef(ectus) coh(ortis) / IIII Hispan(orum) / dom(o) Rom(a) / [v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erito)]
    20. IDR 3-4, 281 = AE 1958, 310: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / L(ucius) Iul(ius) Iu/cundus p[raef(ectus)] / coh(ortis) II[II] / Hisp(anorum) eq(uitatae) / v(otum) s(olvit) l(ibens) / m(erito)
    21. IDR 3-4, 274 = AE 1967, 416 Cluj-Napoca (Rumanía): Dianae / Reg(inae) sacrum / pro sal(ute) et / incol(u)m(itate) P(ubli) D(idi) / Nepot(is) praef(ecti) / coh(ortis) IIII Hisp(anorum) / d(omo) R(oma) et Gest() / Valent(inae) eius / [-----
    22. Dos inscripciones de su base en Inlaceni:
      • IDR 3-4, 265 = AE 1988, 970: [I]mp(eratori) C[aes(ari) M(arco)] / Aur(elio) Antonino / [Pio] Felici A[ug(usto)] / [Part]hico max(imo) / [Alamanicus-----] / [Britannico] ma[x(imo)] / [coh(ors) II]II His[p(anorum) eq(uitata)] / Antoniniana [devo]/[ta n]umi[ni ma]/[i]estati[que eius] / [--- f]ec(it) / OTCEL
      • IDR 3-4, 267 = AE 1988, 971: Imp(eratori) Caes(ari) M(arco) Aur(elio) Antonino / Pio Felici Aug(usto) [Part(hico) max(imo)] / coh(ors) IIII His[p(anorum) eq(uitata) Antoniniana]
    23. Dos inscripciones
      • AE 1978, 698: [I(ovi)] O(ptimo) M(aximo) / [Aur(elius)] Sere/[nus pr]aef(ectus) coh(ortis) / [IIII Hisp(anorum)] equi/[tatae G]ordi/[anae]
      • IDR 3-4, 277: [I(ovi)] O(ptimo) M(aximo) / [Au]r(elius) Sere/[nus p]raef(ectus) coh(ortis) / [IIII H]isp(anorum) equi/[tata]e Gordi/[anae
    24. IDR 3-4, 269 = AE 1988, 973: -----] / [tribun]iciae po[te]/[statis] IIII c[o(n)s(uli)] / [p(atri)] p(atriae) coh(ors) [IIII] / Hisp(anorum) eq(uitata) Philippiana? / [devota n]umini [et] / [maiestat]i eoru(m)

    Bibliografía editar

    • Cichorius, "Cohors IV Hispanorum", RE. IV, Stuttgart 1900, col. 302.
    • J. Spaul, Cohors2: The evidence for and a short history of the auxiliary infantry units of the Imperial roman Army, BAR International Series, nº 841, Oxford 2001, p. 133-134. ISBN 1-84171-046-6

    Véase también editar