Lenguas nor-pondo

familia lingüística

Las lenguas nor-pondo o lenguas del bajo Sepik son una pequeña familia lingüística formada por seis lenguas hablada en el norte de Papúa Nueva Guinea. Como familia fueron identificadas por K. Laumann (1951) quien las denominó nor-pondo. Más tarde estas lenguas fueron consideradas por Donald Laycock (1973) como parte del las lenguas Sepik-Ramu (actualmente desechadas como grupo filogenético). Más tarde Malcolm Ross (2005), que denominaba lenguas del bajo Sepik al grupo nor-pondo, las reclasificó junto con las lenguas Ramu en lo que el denomina lenguas Ramu-bajo Sepik. Ethnologue (2009) considera el nor rama pero divide las lenguas pondo en cutro ramas.

Lenguas nor-pondo
Países Papúa Nueva GuineaBandera de Papúa Nueva Guinea Papúa Nueva Guinea
Familia

familia de lenguas dentro de las lenguas papúes
  Ramu-bajo Sepik

    L. bajo Sepik
Subdivisiones Nor
Pondo

Clasificación editar

El nombre de la familia deriva de la palabra nor 'persona' en idioma murik y pondo 'hombre' en idioma angoram. Como el murik y angoram pertenecen a dos ramas diferentes de la familia el término nor-pondo se usa para nombrar a la familia constituida por estas dos ramas. Una clasificación estándar de la familia es la siguiente:

 Bajo Sepik 
 (Nor–Pondo) 
 Grupo Nor (?) 

Murik

Kopar

 Grupo Pondo (?) 

Chambri

Karawari (Tabriak), Yimas

Angoram

Ross (2005) observó que el murik no comparte la /p/ características de la primera y segunda persona del kopar y las lenguas pondo. La proppuesta tentativa de Foley (2005) es que el Chambri y el Angoram son ramas primarias, por lo que la familia tendría cuatro ramas: Nor, Chambari, Karawari–Yimas, Angoram.

Descripción lingüística editar

Fonología editar

El lingüista William A. Foley hizo trabajo de campo sobre cuatro de las seis lenguas de la familia. A partir de su trabajo, realizó un estudio comparativo de la familia reconstruyendo a partir de listas de cognados el siguiente inventario consonántico para el proto-nor-pondo:

Labial Alveolar Palatal Velar
no-continuante simple *p *t *k
pre-nasal *mb *nd *ŋg
nasal *m *n
continuante fricativa *s
líquida *r
aproximante *w *y

Pronombres editar

Los pronombres reconstruidos para el proto-nor-pondo son:

yo *ama nosotros dos *ka-i, *ka-pia unos pocos de nosotros *(p)a-ŋk-i-t [todos] nosotros *a-i, *a-pia, *i-pi
*nɨmi vosotros dos *ka-u, *ka-pua unos pocos de vosotros *(p)a-ŋk-u-t [todos] vosotros *a-u, *a-pu, *i-pu(a)
él *mɨn ellos dos *mɨnɨmp ? (M),
*mpɨ ? (F)
unos pocos de ellos *mɨŋkɨ-t [todos] ellos *mump (M),
*pum (F)
Proto-Nor-Pondo (Foley)
nosotros dos *ka-i, *ka-pa-i unos pocos de nostros *(pa)ŋk-it todos nosotros *a-i, *a-pa-i, *(y)i-i, *(y)i-pa-i
vosotros dos *ka-u, *ka-pa-u unos pocos de vosotros *(pa)ŋk-ut todos vosotros *a-u, *a-pa-u, *(y)i-u, *(y)i-pa-u
ellos dos ? unos pocos de ellos *mɨŋkɨ todos ellos *mump ?

Comparación léxica editar

Los numerales en diferentes lenguas nor-pondo:[1][2][3]

GLOSA Nor Pondo PROTO-
NOR-PONDO
Murik Kopar Chambri Yimas Tabriak Angoram
'1' abéː mbwia- mpa-m mban mbia- *mb(w)ia-
'2' kóːbo kompari -ri p-rpal simipay -par *-ri-pa(ri)
'3' keróːngo -ram p-ramnawt simianmaw -elɨm *-ram
'4' sannango ma-mpl ama-mpl
2+2
samunum *sam-(?)
'5' tabúːgo tam suam *tambu-(?)
'6' patéib+1 5 mawŋkwat 1 sambaymbia *5+1
'7' patéib+2 5 mawŋkwat 2 sambasimipay *5+2
'8' patéib+3 5 mawŋkwat 3 sambasimianmaw *5+3
'9' patéib+4 5 mawŋkwat 4 sambawsanɨm *5+4
'10' dáːrabór nuŋkara-wl sumburi

Algunos cognados adicionales aparecen en esta otra lista:.[4]

GLOSA PROTO-
NOR-PONDO
Pondo Nor
Yimas Karawi Chambri Angoram Murik Kopar
'persona' *nor nar-maŋ yarmasɨnar noranan nor nor
'varón' *pon panmal panmari pondo puin
'mujer' *ŋay ŋay asay kaye nuŋor ŋai nana
'agua' *arɨm arɨm arɨm arɨm alɨm arɨm arɨm
'fuego' *awr awt awi ayɨr aluŋ awr awr
'sol' tɨmal sɨmari sɨnmari mbwino akɨn akɨn
'luna' *m(w)il ? mɨla tuŋkwi mwɨl mɨle karewan karep
'estrella' awak suŋkwiɲcirim suŋgwi areɲjo moai kinaŋ
'canoa' *kay kay kay ke ke gain kain
'casa' nam yam kurɨr nam iran indan
'aldea' *num num imuŋka num num nomot numot
'senos' *nɨŋgay nɨŋay ɲjay nɨŋke ŋge niŋgen niŋgin
'diente' *sisiŋk ? tɨrɨŋ sɨsɨŋ sraŋk sisiŋ asarap asirap
'sangre' *ya- yat yay yari ayakone yaran yuwaran
'hueso' *sariŋamp tanɨm tanɨm anamp salɨŋ sariŋib̩ sarekimp
'lengua' *minɨŋ mɨɲɨŋ mumɨɲɨŋ tɨbulaniŋk mɨnɨŋ menɨŋ mimiŋ
'ojo' *tambri tuŋkuruŋ sampɨs sɨsiŋk tambli nabrin nambrin
'nariz' tɨkay ipun wambusu naŋɨm daur imbot
'pierna' *namuŋk pamuŋ pamuŋ namaŋk namuŋ namɨŋ
'pelo' wapwi wampi yawi mbwikmaley dwar ruar
'oreja' *kwand- kwantumuŋ kwandukas kukunam kwandum karekep kundot
'huevo' *awŋ awŋ yawŋ awŋk awŋ gaug awŋ
'hoja' *nɨmpramp nɨmprɨm yimprɨm nɨmpramp namblum nabirɨk nɨmbiraŋ
'ayer / mañana' *ŋarɨŋ ŋarɨŋ arɨŋ namasɨnɨŋ nakɨmɨn ŋarɨŋ rari
'remo' *(mɨ)naŋ muraŋ mɨnaŋ naŋk inap inaŋ naŋ
'nuez de betel' *poruŋ patn payn muntɨkɨn parɨŋ porog puruŋ
'cal' *awi(r) awi as ayɨr awer air air
'cerdo' *numpran numpran impian numpran imbar nɨmbren nɨmbren
'cocodrilo' manpa manpo ayi walami oramen uri
'serpiente' *wakɨn wakɨn wakɨn wan paruŋ wakɨn ikun
'mosquito' *naŋgun naŋkun yaŋkun naŋgun wawarɨn nauk nangɨt
'suelo' *andi anti anti nɨŋkrump andi agin andin
'heces' *mɨndi mɨlɨm mɨnti muɲjar mɨndi mɨndɨn mɨndɨ
'oír' *and- andɨ andu andɨ andɨ dɨn nda
'golpear' *di tupul kurar dɨɨ ti di nɨŋ
'comer' *am(b) am(b) am(b) am(b) am(b) mɨn ma
'ir' *wa wa kuria kal wa on wa
'venir' *ya ya kurapia ya ya ya ya
'sentarse' *sa tay sa nda sa nda
'grande' *kupa kɨpa kupa wupa kupa apo kapu
'frío' *sarV- tarɨk sarɨk saruk popant sarapakin

Referencias editar

  1. «Nor-Pondo Numerals (M. Rosenfelder)». Archivado desde el original el 23 de abril de 2016. Consultado el 9 de julio de 2016. 
  2. Nor-Pondo Numerals (E. Chan)
  3. Foley, William A. (2005)
  4. Foley, William A. (2005). "Linguistic prehistory in the Sepik-Ramu basin". In Andrew Pawley; Robert Attenborough; Robin Hide; Jack Golson (eds.). Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics. pp. 109–144. ISBN 0858835622. OCLC 67292782.

Bibliografía editar

  • Ross, Malcolm (2005). "Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages". In Andrew Pawley, Robert Attenborough, Robin Hide, Jack Golson, eds. Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics. pp. 15-66. ISBN 0858835622
  • Foley, William A. (2005). "Linguistic prehistory in the Sepik-Ramu basin". En Andrew Pawley; Robert Attenborough; Robin Hide; Jack Golson (eds.). Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples. Canberra: Pacific Linguistics. pp. 109–144