Las lenguas kiranti (también llamadas Bahing–Vayu) son un subgrupo filogenético dentro de las lenguas tibetano-birmanas habladas en Nepal, Sikkim (India) y las montañas Darjeeling (Bangladés) por las etnias kirat, limbu y rai.

Lenguas kiranti
Región E. Nepal, Sikkim, Darjeeling
Países Bandera de Nepal Nepal
Bandera de la India India
Bandera de Bangladés Bangladés
Familia

Tibetano-birmano
  Tibetano-himalayo
    Rung
      Mahakiranti(?)

        L. Kiranti
Subdivisiones Occidental
Central
Oriental

Clasificación editar

Las lenguas kiranti constituyen una agrupación dentro de las lenguas tibetano-birmanas. La relación con otros grupos filogenéticos tibetano-birmanos es menos clara, por ejemplo, usualmente se considera que estas lenguas constituyen una de las dos ramas de un grupo mayor denominado mahakiranti (gran kiranti), que incluye al grupo kiranti y al grupo Kham-Magar-Chepang. Aunque no existe completo acuerdo entre los especialistas si constituyen un grupo filogenético válido o sus repaciones con el resto de lenguas agrupadas dentro del mahakiranti.[1]​ Otros autores clasifican al kiranti dentro de una agrupación más amplia denominada rama rung que también incluye al kham-magar-chepang, al rGyalong, el himalayo occidental, el kinauri-almora y el qiánguico.[2]

Lenguas del grupo editar

Existen alrededor de dos docenas de lenguas kiranti. Las mejor estudiadas son el bahing, el limbu, el vayu, el lohorung y el kulung (rai). La clasificación usual es:

Limbu
  • Limbu (afinidad con el kiranti oriental)
Kiranti oriental
  • Yakkha: Yakkha, Belhare, Athpare, Chintang, Chulung.
  • Alto río Arun: Yamphu, Lohorung, Meohang.
Kiranti central
  • Khambu (Rai): Kulung, Nachering, Sampang, Saam.
  • Meridional: Bantawa, Puma, Chamling, Dungmali.
Kiranti occidental
  • Thulung: Thulung (tal vez una rama primaria del kiranti)
  • Chaurasiya: Wambule, Jerung.
  • Alto río Dudhkosi: Khaling, Dumi, Kohi.
  • Sunwari: Bahing, Sunuwar, Wayu (Vayu).

Descripción lingüística editar

Las lenguas kiranti presentan cierto grado de fusión, por lo que por ejemplo los verbos en lenguas kiranti no son fácilmente segmentables, debido a la presencia de morfemas de tipo portmanteau producto de la fusión de cadenas de afijos, y numerosos procesos alomorfía poco transparentes.

Comparación léxica editar

Los numerales en diferentes lenguas kiranti son:[3]

GLOSA Kiranti occidental Kiranti central Kiranti oriental PROTO-
KIRANTI
Limbu Athpare Yamphu Lorung Puma Bantawa Kulung Sampang Bahning Dumi
(Radu)
Thulung
'1' t̪ʰik ʈʰik ikko ʈʰikko ʌk ɨk- i itta kʷāŋ tuk ko-le *ʈʰik-
'2' nɛʧ-ʧi ip-pok nit-ci ŋic-ci ʌssʌ hwa- ni hit-tsʰi nik-si sak no-le *nit-
'3' sum-si sum-bok sum-ji sum-ci sum sum-ka- su sum-tsʰi sām suk sjum-le *sum
'4' li-ʃi (char) ri-ji ric-ci tʃutʃʰit lek-ka- li lʌ̃ka(bo) buk blə-le *b-li-
'5' ŋa-si (pac) ŋa-ʔum ŋa-ci tʃʰit cʰuk-ka- ŋa nʌ̃ka(bo) ŋo nek ŋo-le *ŋa
'6' t̪uksi (cha) cu-ʔum (cha) tʃʰet sek-ka- t̪uk tsuki rukbā rek ru-le *t-ruk
'7' nusi (sat) et-ci (sat) (set) rek-ka nuk sawa cənni sek let-le
'8' jɛnʧʧʰi (ath) aŋ-ji (ath) ret lek-ka- rek reka(bo) uk jet-le *rjet
'9' pʰaŋsi (nau) nuk-ci (nau) let nu-ka- bɔu ŋʌka gʰu nuk gu *nuk~
*gu
'10' t̪ʰiboːŋ (das) ippoŋ (das) ʌkmet ina-nam- pɔŋ ithop kʷaddiyum tuk-si kodʰum *poŋ

Los términos entre paréntesis son préstamos del nepalí o de lenguas indoarias orientales.

Referencias editar

  1. Matisoff 2003, pp. 5-6; Thurgood 2003, pp. 15-16; Ebert 2003, pg. 505.
  2. G. Thurgood, R. J. LaPolla, 2003.
  3. Sino-Tibetan Numerals (Eugene Chan) Archivado el 5 de marzo de 2012 en Wayback Machine.

Bibliografía editar

  • George van Driem (2001) Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region. Brill.
  • Bickel, Balthasar, G. Banjade, M. Gaenszle, E. Lieven, N. P. Paudyal, & I. Purna Rai et al. (2007). Free prefix ordering in Chintang. Language, 83 (1), 43–73.
  • James A. Matisoff: Handbook of Proto-Tibeto-Burman. University of California Press 2003.
  • Graham Thurgood & Randy J. LaPolla (2003): "A Subgrouping of the Sino-Tibetan Languages: The Interaction between Language Contact, Change, and Inheritance," The Sino-Tibetan Languages. Routledge. pp. 3–21.
  • Karen H. Ebert (2003) "Kiranti Languages: An Overview," The Sino-Tibetan Languages. Routledge. pp. 505–517.