Usuario:David Ll L/Taller Tonga
Ko 'emau Tamai 'oku 'i Hēvani, ke tapuhā ho huafa', ke a'u mai ho'o pule, ke fai ho finangalo, hange ko ia 'i he langi ke pehe foki 'i mamani, ke foaki mai he 'aho ni ha'amau me'akai ki he 'anai, pea fakamolemole 'emau ngāhi angahala, hange ko 'emau fakamolemole 'a kinautolu fuape 'oku mo'ua mai, pea 'oua na'a ke fakahu kimautolu ki he 'ahi'ahi, ka ke fakahaofi 'a kimautolu mei he fili, he 'oku O'ou 'a e pule, Pea mo e malohi, Mo e kololia, 'o ta'engata pea ta'engata. Emeni.Oración del Padre Nuestro en Tongano
Marcadores de tiempo
editarMarcador | Pronombre | Traducción | Ejemplo | Significado |
---|---|---|---|---|
Na'a | Yo | Ku | Tú estabas durmiendo |
Es un marcador de tiempo pasado que se coloca delante del verbo. Esta palabra se utiliza para indicar el pasado en la gramática tongana. |
Tú | Ke | |||
Él/Ella | Ne | |||
'Oku | Yo | Ou | Yo estoy feliz |
Es un marcador de tiempo presente en tongano. Se coloca delante del verbo para indicar una acción que está ocurriendo en el presente. |
Tú | Ke | |||
Él/Ella | Ne | |||
Te | Yo | U | Él estará corriendo |
Es un marcador de tiempo futuro en tongano. Se coloca delante del verbo para indicar una acción que ocurrirá en un futuro. |
Tú | Ke | |||
Él/Ella | Ne |
Su fórmula es la siguiente: marcador + pronombre + verbo/complemento
Oraciones de Complemento Directo
editarSu fórmula es la siguiente: Ko + determinante* + sujeto + ko + determinante + CD
*Ejemplo: Ko Sione ko ha toketa → Juan es (un) doctor
*Ejemplo: Ko Ulise ko ha tonga → Ulises es (un) tongano
*Ejemplo: Ko Tāvite ko 'eku faiako → David es mi profesor
Oraciones Kopulativas
editarSu fórmula es la siguiente: Ko + determinante + sujeto + pronombre
Ejemplo: Ko ho'o faiako au → Yo soy tu profesor
Ejemplo: Ko 'eku toketa ia → Él es mi doctor
Ejemplo: Ko e sinato au → Yo soy el ginato
Ejemplo: Ko ha langa'ia koe → Tú eres un estúpido
Oraciones de Complemento Circunstancial de Causa
editarSu fórmula es la siguiente: marcador + sujeto + verbo + ke + causa
Ejemplo: 'Oku ou lele e fakamalohi → Yo corro para ejercitarme
Oraciones mo [e]
editarLas oraciones tipo mo [e]* en tongano sirven como Complemento Circunstancial de Instrumento o de Compañía (por tanto responden a la pregunta ¿con qué? o ¿con quien?). Igualmente, cuando se está haciendo un listado, sirve como nexo copulativo "y".
Ejemplo con CCI: E alu 'a Sālote ki he felkoloa mo 'ene kato → Carlota irá a la tienda con su bolsa
Ejemplo con CCComp: E alu 'a Tāvite ki he Tonga mo Mele → David irá a Tonga con María
Ejemplo con Nx: 'Oku ako fakataha 'a Siaosi mo Sione → Jorge y Juan están estudiando juntos
*La forma "Mo e" se utiliza cuando la oración:
- No se refiere a un nombre propio
- No se refiere a un lugar
- No haya CCI
- No haya determinantes