Cohors I Gallica Equitata civium romanorum

La Cohors I Gallica equitata civium romanorum fue una unidad auxiliar del ejército imperial romano del tipo cohors quinquagenaria equitata , con una dilatada historia de cuatro siglos.

Cohors I Gallica equitata civium romanorum
Activa Desde el 10 hasta 409.
País Imperio romano
Tipo Cohors quinquagenaria equitata
Función Infantería de asalto con caballería de apoyo
Tamaño Variable. Aprox. 600
Parte de 6 centurias de 80 infantes y 4 turmas de 30 jinetes
Acuartelamiento Galia Bélgica(10-15)
Dalmatia (15-30)
Hispania Tarraconensis (30-406) Aquae Quarquennae (30-96), Pisoraca(96-395) Veleia (395-409]]
Alto mando
Comandantes
notables
T. Varius Clemens (142-152), C. Furius Sabinus Aquila Timisetheo (c. 220)
Cultura e historia
Mote Galica, desde Augusto
Voluntariorum bajo Augusto
Civium Romanorum desde Augusto
Equitata desde Domiciano
Mascota Los Aprunculi o jabalíes
Aniversarios 22 de abril

Los orígenes editar

La unidad fue reclutada como unidad de infantería -Cohors quinquagenaria peditata- como Cohors I Voluntariorum en Italia durante la emergencia provocada por la Clades Variana o desastre de Teotoburgo[1] Archivado el 5 de enero de 2017 en Wayback Machine. del año 9, recibiendo sus enseñas el 22 de abril de 10, y siendo enviada por el emperador Augusto al limes del Rin, para substituir a las unidades auxiliares destruidas y reforzar la frontera. Como las Germaniae eran simples distritos militares de la Gallia Belgica, la unidad recibió el sobrenombre de Gallica, denominándose en ese momento Cohors I Gallica Voluntariorum, por lo que estaba dirigida por un Tribunus cohortis del orden ecuestre.

El siglo I editar

 
Imagen del campamento romano de Aquae Quarquennae, en Baños de Bande (Orense), donde pudo estar acantonada la Cohors I Gallica e.c.r.

Hacia 15-20, bajo Tiberio, fue enviada a Dalmatia, y, poco después, antes de 30, a la Hispania Tarraconensis, donde permaneció durante el resto de su historia, siendo una de las tres cohortes auxiliares mencionadas por Suetonio -Galba 10, 2- como auxiliares de la Legio VI Victrix en 68.

La cohorte permaneció en la Tarraconensis y desde 74 fue asignada a la Legio VII Gemina, y es posible que fuese acuartelada en el castellum de Aquis Querquennis (Baños, Bande, Orense).

Bajo Domiciano, con motivo del debilitamiento de las unidades de caballería de guarnición en la Península tras el traslado del Ala Parthorum a Mauretania, la unidad fue transformada en Cohors equitata, pasando a ser mandada por un Praefectus cohortis ecuestre, recibiendo la condición de civium Romanorum, lo que permitía que sus hombres vistieran de la misma forma que la caballería y la infantería de las legiones. En ese momento fue destinada al castellum de Pisoraca (Herrera de Pisuerga, Palencia), donde substituyó a la mencionada Ala Parthorum.

 
Inscripción funeraria procedente de Luyego de Somoza (León, España), dedicada a Julio Capitón, soldado de la cohorte a mediados del siglo II.

El siglo II editar

A las órdenes de Titus Varius Clemens envió una vexillatio a la Mauretania Caesariensis bajo Antonino Pío para combatir a los mauri entre 144 y 152.

En 171 y en 175-177, bajo Marco Aurelio, colaboró con la Legio VII Gemina en las campañas contra los invasores mauri en la Baetica.

A lo largo del siglo II manuvo destacamentos en las zonas de minería aurífera de El Bierzo y de la región de Aquae Flaviae (Chaves) en el Norte de Portugal.

Los siglos III y IV y la desaparición de la Cohorte editar

Su trayectoria en el siglo III y el siglo IV nos es desconocida, pero la Notitia Dignitatum -occ. XLII, 32- menciona su existencia como unidad de infantería asentada en la ciudad de Veleia (Iruña, Álava), cerca de Vitoria, despareciendo en los turbulentos los de la usurpación de Constantino III y las operaciones de su general Geroncio y con la invasión de vándalos, suevos y alanos de 409.

El grupo de reconstrucción histórica editar

Actualmente existe un grupo que trata de reconstruir esta unidad militar, su equipo, tácticas y costumbres en su periodo entre los siglos III y IV cuando estuvo basada en la ciudad de Veleia (Iruña, Álava). Ha participado en varias ediciones de "Tarraco Viva" y "Ludis Veleienses", entre otros.

Enlaces externos editar

Fuentes primarias editar

 
Inscripción CIL XIII 1807 dedicada en honor de Timesteo, Prefecto del Pretorio y mano derecha de Gordiano III, quien inició su carrera política como Prefecto de la Cohors I Gallica equitata civium romanorum.
  • CIL II, 1552
  • CIL II, 2553: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / pro salute M(arci) Aureli Antonini / et L(uci) Aureli Veri Augustorum / ob natale(m) signor(um) vexillatio / coh(ortis) I Celtib(erorum) sub cura Zoili / Augustor(um) lib(erti) proc(uratoris) et Val(eri) Flavi / |(centurionis) coh(ortis) I Gall(icae) et Aeli Flavi b(ene)f(iciarii) proc(uratoris) / Augustor(um) et Lucreti Mater/ni imag(iniferi) leg(ionis) VII G(eminae) F(elicis) et Iuli Se/duli tesserari(i) c(ohortis) I C(eltiberorum) posita / Idib(us) Octobrib(us) Imp(eratore) L(ucio) Aure/lio Vero III et Quadrato co(n)s(ulibus)
  • CIL II, 2555: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / pro salute M(arci) Aureli / Antonini et L(uci) Aureli Veri / Augustorum / ob natale(m) [aprunculorum] / milites coh(ortis) I Gall[i]c(ae) / sub cura [H]e[r]met(is) Aug[gustor(um) lib(erti)] / [p]r[oc(uratoris)] et Lucret(i) Patern(i) / [dec(urionis)] coh(ortis) I [Celtib(erorum)] et Ful/[-----
  • CIL II, 2556: [I(ovi) O(ptimo) M(aximo)] / [p]r[o] sa[lute M(arci) Aureli] / Anton[ini et L(uci) Aureli] / Veri Aug[ustor(um) o]b n[atale(m)] / aprunc[ulor(um)] mil[ites] / coh(ortis) I Gal[l(icae) su]b cura [Zo]/[i]li Augustor(um) lib(erti) pr[oc(uratoris)] / [et] Val(eri) Flavi |(centurionis) coh(ortis) ei[us]/[de]m et Val(eri) Valentis [b(ene)f(iciarii)] / [pr]oc(uratoris) Augustor(um) et Iul[i] / [Iul]iani signif(eri) leg(ionis) VII [G(eminae)] F(elicis) / X K(alendas) Maias Pud[ente et Pollio]/[ne co(n)s(ulibus)]
  • CIL II, 2913: Cornelianus / praefectus / c(ohortis) p(rimae) <C=G>(allicae) e(quitatae) c(ivium) R(omanorum)
  • CIL II, 3851: C(aio) Cornelio Q(uinti) f(ilio) Gal(eria) Restituto / [Gra]ttio Ceriali / [trib(uno) mil(itum)] leg(ionis) III Gallicae / [trib(uno)] mil(itum) cohort(is) I Gallicae / [c]ivium Romanorum / praefect(o) [alae(?)-------
  • CIL III, 5211-5215: T(ito) Vario Clementi / ab epistulis Augustor(um) / proc(uratori) provinciar(um) / Belgicae et utriusq(ue) Germ(aniae) / Raetiae Mauret(aniae) Caesar(i)ens(is) / Lusitaniae Ciliciae / praef(ecto) equit(um) al(ae) Britannicae miliar(iae) / praef(ecto) auxili(ari)orum in Mauret(aniam) Tingitan(am) / ex Hispania missorum praef(ecto) equit(um) al(ae) II / Pannoniorum trib(uno) leg(ionis) XXX U(lpiae) V(ictricis) {PRAEF} / praef(ecto) coh(ortis) II Gallorum Macedonicae / civitas Treverorum / praesidi optimo
  • CIL III 15205,1: ------] / [proc(uratori) provinciarum ---] / [---- Raetiae] / [Mauret(aniae) Caesariens(is) Lusitaniae Ciliciae] / pr[aef(ecto) equit(um) alae I Fl(aviae) Aug(ustae) Britannicae] / mil[iar(iae) praef(ecto) auxiliariorum missorum in]/ter t[empus expedit(ionis) in Mauretaniam Tingitanam ex] / Hispa[nia praef(ecto) eq(uitum) al(ae) II Pannonior(um) trib(uno) mil(itum)] / [leg(ionis)] XXX [U(lpiae) V(ictricis) praef(ecto) coh(ortis) II Gallorum Macedon(icae)] / [---]R[-----
  • CIL XI, 6344: P(ublio) Cornelio P(ubli) f(ilio) / Sab(atina) Cicatriculae / prim(o) pil(o) bis praefect(o) / equit(um) preaf(ecto) clas(sis) / praef(ecto) cohortium / civium Romanor(um) / quattuor in Hispan(ia) / trib(uno) mil(itum) IIviro et / IIvir(o) quinq(uennali) pont(ifici) / d(ecreto) d(ecurionum) / public(e)
  • CIL XIII, 1807: C(aio) Furio Sabinio Aquilae / Timesitheo proc(uratori) / prov(inciarum) Lugud(unensis) et / Aquit(anicae) proc(uratori) prov(inciae) Asiae ibi vice XX / et XXXX itemq(ue) vice proco(n)s(ulis) proc(uratori) / prov(inciarum) Bithyniae Ponti Paphlagon(iae) / tam patrimoni(i) quam rat(ionis) privatae / ibi vice proc(uratoris) XXXX item vice proc(uratoris) / patrimon(ii) prov(inciarum) Belgic(ae) et duarum / Germaniar(um) ibi vice praesid(is) prov(inciae) / German(iae) inferior(is) proc(uratori) prov(inciae) Sy/riae Palaestinae ibi exactori reli/quor(um) annon(ae) sacrae expeditio/nis proc(uratori) in urbe magistro XX ibi / logistae thymelae proc(uratori) prov(inciae) / Arabiae ibi vice praesid(is) bis proc(uratori) / ration(is) privat(e) per Belgic(am) et duas / Germ(anias) praef(ecto) coh(ortis) I Gallic(ae) in Hispan(ia) / C(aius) Atilius Marullus Arvern(us) / et C(aius) Sacconius Adnatus Me/diomatr(icus) patrono optimo
  • CIL XIII, 5007: D(ecimo) Iul(io) L(uci) f(ilio) Vol(tinia) Ripano / Capitoni Bassiano / equo publico honorato / praefect(o) fabrum / trib(uno) mil(itum) coh(ortis) I Gal[l(ica)] i[n Hi]sp(ania) / L(ucius) Iul(ius) Brocchus / Valer(ius) Bassus / filio
  • CIL XIII *119 = AE 1889, 84 = AE 1989, 519: D(is) M(anibus) et m(emoriae) L(uci) Carneoli )(centurio) K(ohortis) (sic) / I Gal(licae) an(norum) LI men(sium?) VI mil(itavit) ann(os) XXV / M(arcus) Carneolus p(atri?) o(ptimo?) f(ilio) m(onumentum) p(ecunia?) f(ieri) i(ussit) et s(ub) a(scia) d(edicavit)
  • AE 1907, 151: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) C(onservatori) / mil(ites) c(o)h(ortis) / I Galli/cae eq(uitatae) / c(ivium) R(omanorum) v(otum) s(olverunt) / l(ibentes) m(erito)
  • AE 1963, 21: [I(ovi) O(ptimo) M(aximo) s(acrum)] / [pro sal(ute) M(arci) Aure]/[li Commodi An]/[to]nini Pii Fel(icis) Au[g(usti)] / Ger(manici) max(imi) trib(unicia) pot(estate) [XVI] / imp(eratoris) XV co(n)s(ulis) VI ob n[a]/tale(m) aprunculorum / mil(ites) coh(ortis) I Gal(licae) sub cu[ra] / Aureli Firmi Aug(usti) lib(erti) [proc(uratoris)] / met(allorum) et Valeri Marcel[lini] / dec(urionis) al(ae) II Fl(aviae) X K(alendas) Mai(as) / [P]opilio Pedone et / [B]radua Maurico [co(n)s(ulibus)]
  • AE 1967, 230: I(ovi) O(ptimo) M(aximo) / pro salute M(arci) Aur(eli) / Commodi Aug(usti) o[b] / natale(m) aquil(a)e leg(ionis) / VII G(eminae) F(elicis) sub cura M(arci) / Aur(eli) Eutychetis A[ug(usti)] / [lib(erti)] proc(uratoris) et M(arci) Mes/[so]ris |(centurionis) coh(ortis) I Galli/[ca]e et Aviti Patern[i] / [de]c(urionis) Aug(usto) / et Bur(r)o co(n)s(ulibus)
  • AE 1987, 795: ----] / [praef(ecto) alae I Fl(aviae) Aug(ustae) Britan]nicae m[iliar(iae)] / [praef(ecto) auxiliar(iorum) ex Hisp(ania) in] Maureta[niam] / [Tingitanam missorum tem]pore expeditio[nis] / [praef(ecto) equitum alae II P]annonior(um) trib(uno) / [mil(itum) leg(ionis) XXX Ulp(iae) Victr(icis) pra]ef(ecto) coh(ortis) II Gallor(um) / [Macedon]icae / [--- Mar]cellus ex provinc(ia) / [--- ra]rissimo
  • AE 1992, 1373b = AE 1996, 1206b: [Ara]m Genio [l]/[oc(i)] / Augustam / [C(ohortis) I Ga]llica Vol(untariorum)/[----

Bibliografía editar

Véase también editar