Canmi Dios canqui, también Ccanmi Dios canqui, en ortografía moderna Qanmi Dios kanki (Kanmi Dios Kanki en quichua norteño, Tú eres Dios en español) es una canción litúrgica católica cuyo texto fue escrito en quechua clásico por el sacerdote franciscano Luis Jerónimo de Oré y publicado en Lima en 1598 en el Symbolo Catholico Indiano.[1]​ Hoy es una de las canciones católicas en quechua más conocidas.

Primera parte de Canmi Dios canqui en el Symbolo Catholico Indiano, Lima 1598, de L.J. de Oré
Dos estrofas en ortografía modernizada (Qanmi Dios kanki, quechua ayacuchano, edición de 1976

Historia editar

La canción con el título Canmi Dios canqui es parte del quinto cántico, dedicado a la Eucaristía, en el Symbolo Catholico Indiano, escrito por Luis Jerónimo de Oré y publicado en Lima en 1598.[2]

Esta canción de origen colonial fue publicada en el Perú en varios catecismos católicos de los siglos XIX y XX bajo el título Ccanmi Dios Canqui en quechua sureño (o, más exacto, en los idiomas quechua cuzqueño[3][4][5]​ y quechua ayacuchano)[6][7]​ o como Qanmi Dios kanki en quechua cuzqueño.[8][2]

En el departamento de Áncash, fue recopilada en un cancionero en 1940 por Santiago Márquez Zorrilla en idioma quechua ancashino durante su misión en Chacas en la década de 1940 y adaptada por el sacerdote italiano Ugo de Censi en 1980, durante su misión apostólica como párroco de Chacas. Esta versión se canta durante la consagración de la hostia y el vino en la Santa Misa en Chacas, San Luis y Huari.[9]

Hay una melodía cantada en varias localidades donde se habla quechua sureño (ayacuchano y cuzqueño: Huancavelica, Apurímac, Cusco)[8][10][11]​ mientras que en Áncash se canta una melodía diferente.[12][13]

Letra editar

Texto original[1]

Canmi Dios canqui yurac hostia sancta,
concor sayaspam chunca muchaycuyqui,
vyarihuaytac apu Iesu Christo,[nota 1]
Dios huacchaycuya.

Checan Dios caspam runa tucurcanqui,
virgen Mariap huahuan caspatacmi,
huañussac ñispa, cay sacramentopi,
queparircanqui.

Cay yurac tanta, tantam ñaupac carcan:
cunanca manam tanta caypi canchu,
Dios yayanchicpa cauçac vcunmanmi
tanta tucurcan.

Calizpi cacri vinom ñaupac carcan,
cunanca vino manam chaypi canchu;
Christo Iesuspa cauçac yahuarninmi,
vino tucurcan.

Virgen huacharcan nauidad tutapi,
huchanchic raycu, cruzpipas huañurcan,
cauçarimpuspa gloriaman cutircan,
Pay punim caypi.

Chay, ari, huauque, tucuy sonconchichuan,
Dios yayanchicta chunca muchaycussun,
Christo Iesusmi cay sacramentopi,
quiquin Dios tian.

Chunca hostiapas, huarancapas captin,
manam Diosñinchic raquircaricunchu:
huc çapallanmi llapantimpi tian
checan Dios Cristo.

Achca runapas, hucllapas micuptin,
cuscallam micun, chay chicatatacmi,
hucpas, achcapas, Cristop aychanmanta
llapam chazquicun.

Alli runapas, manalli runapas,
comulgaspaca, Diosta punim micun:
cauçaуpac alli, manallicunari
viñay huañuуpac.
10°
Huchaçapari comulgassac ñispa,
llapa huchanta confessacuchunrac
llaquicuchuntac: hina micuspaca
quespincatacmi.
11°
Cruzpi huañuptin, Dios cayñinca manam
ricurircanchu, runa cayñillanmi
chaypi muchurcan, checan Dios cayñinca
pacascam carcan.
12°
Cay hostiapiri manam ricurinchu
runa cayñimpas, capac Dios cayñimpas:
camca checallan pacasca Dios punim
hostiapi canqui.
13°
Christianocuna mascahuanca, ñispam
Iesus yayanchic hostiapi pacacun:
mascassun ari, Christo Diosñinchicta
muchaycussuntac.
14°
Muchaycuscayqui Apu Iesu Christo,
chay hostiamanta cahuarimullahuay:
rurahuascayqui huaccha runayquicta
quespichihuaytac.
15°
Apu Dios campac sancta Virgenmanta
pacarimucpac, viñay gloria cachun:
capac Yayapac Spiritu sanctopac
gloria cachuntac.
Amen.

Texto en ortografía moderna

Qammi Dios kanki yuraq Hostia Santa,
qunqur sayaspam chunka muchaykuyki,
uyariwaytaq Apu Jesu Kristo,
Dios wakcha kuyaq.

Chiqan Dios kaspam runa tukurqanki,
Virgen Mariap wawan kaspataqmi,
wañusaq ñispa, kay sakramentopi,
qiparirqanki.

Kay yuraq tanta, tantam ñawpaq karqan:
kunanqa manam tanta kaypi kanchu,
Dios yayanchikpa kawsaq ukunmanmi
tanta tukurqan.

Kalispi kaqri vinom ñawpaq karqan,
kunanqa vino manam chaypi kanchu;
Kristo Jesuspa kawsaq yawarninmi,
vino tukurqan.

Virgen wacharqan Navidad tutapi,
huchanchik rayku, Kruspipas wañurqan,
kawsarimpuspa gloriaman kutirqan,
Paypunim kaypi.

Chay, ari, wawqi, tukuy sunqunchikwan,
Dios yayanchikta chunka muchaykusun,
Kristo Jesusmi kay sakramentopi,
kikin Dios tiyan.

Chunka hostiapas, waranqapas kaptin,
manam Diosñinchik rakirqarikunchu:
huk sapallanmi llapantinpi tiyan
chiqan Dios Kristo.

Achka runapas, hukllapas mikuptin,
kuskallam mikun, chaychikatataqmi,
hukpas, achkapas, Kristop aychanmanta
llapam chaskikun.

Allin runapas, manallin runapas,
komulgaspaqa, Diostapunim mikun:
kawsaуpaq allin, manallinkunari
wiñay wañuуpaq.
10°
Huchasapari komulgasaq ñispa,
llapa huchanta konfesakuchunraq
llakikuchuntaq: hina mikuspaqa
qispinqataqmi.
11°
Kruspi wañuptin, Dios kayñinqa manam
rikurirqanchu, runa kayñillanmi
chaypi muchurqan, chiqan Dios kayñinqa
pakasqam karqan.
12°
Kay hostiapiri manam rikurinchu
runa kayñinpas, qapaq Dios kayñinpas:
qamqa chiqallan pakasqa Diospunim
hostiapi kanki.
13°
Kristianokuna maskawanqa, ñispam
Jesus yayanchik hostiapi pakakun:
maskasun ari, Kristo Diosñinchikta
muchaykusuntaq.
14°
Muchaykusqayki Apu Jesu Kristo,
chay hostiamanta qawarimullaway:
rurawasqayki wakcha runaykita
qispichiwaytaq.
15°
Apu Dios Qampaq Santa Virgenmanta
paqarimuqpaq, wiñay gloria kachun:
Qapaq Yayapaq Espiritu Santopaq
gloria kachuntaq.
Amen.

Versión ancashina

Kanmi Dios kanki yurag Hostia Santa
Gonguricushpan mutsaikushaiki
Willarallamay apu Jesucristu (bis)
Dios wactza kuyag (bis)

Tsekan Dios kaikar runa tukurgaiki
Virgen Mariapa wawanmi kanki
Wanusha nishpa kay sacramentucho (bis)
Quedarirgayki (bis)

Kay yurag hostia ñopa tanta kargan
kananga manam tsaicho tanta kantzu
Cristo Jesuspa kawaj cuerpullanmi (bis)
Tanta tukurgan (bis)

Calizcho vinu ñopa vinu kargan
Kananga manam tsaicho vinu kantzu
Cristo Jesuspa kawaj yawarllanmi (bis)
Vinu tukurgan (bis)

Virgen Mariapa Jesucristu wawan
Mutsantsiraykur cruzcho wanullargan
Kawarimushpa gloriaman kutishgan
Tzaychomi kaykan

Traducción al castellano

Tú eres Dios, blanca hostia santa
Hincándome de rodillas te daré un beso
Para que me escuches señor Jesús
Hijo querido de Dios

Aquí Dios se hizo pasar como hombre
Fue hijo querido de la virgen María
Cuando muera, dijo
Quedaré en este sacramento

Cargando la hostia dijo que es el pan
Y ya no hubo pan
Porque el cuerpo de Cristo muerto
En pan se convirtió

Cargó el cáliz de vino
Y no hubo vino
Porque la sangre de Cristo muerto
En vino se convirtió

Jesucristo fue hijo de la Virgen María
Y lo besó mientras moría en la cruz
Cuando murió retorno a la gloria
Y es ahí donde permanece.

Notas editar

  1. En versiones más nuevas como en la del Concilio Provinvial de Lima de 1843 se dice vyarillahuay apu Jesu Cristo (uyarillaway Apu Jesu Kristo).

Referencias editar

  1. a b Luis Jerónimo de Oré: Symbolo Catholico Indiano, en el qual se declaran los mysterios de la Fé contenidos en los tres Symbolos Catholicos, Apostolico, Niceno, y de S. Athanasio. Contiene assi mesmouna descripcion del nuevo orbe, y de los naturales del, etc. Antonio Ricardo: Lima, 1598, p. 123-124 (Library of Congress, Google Books).
  2. a b Enrique Pilco Paz: Himnos Religiosos en Quechua. Música tradicional de la región Cusco. Músicos y devoción en Cusco, Dirección Desconcentrada de Cultura de Cusco, Edwin Ricardo Ruiz Caro Villagarcía (ed.). Primera edición: Cusco, diciembre de 2014, pp. 18, 25.
  3. Concilio Provinvial de Lima: Catecismo y Doctrina Cristiana en los idiomas Castellano y Qquechua. Lima, 1829, pp. 33-34. Ccanmi Dios canqui.
  4. Catecismo y doctrina cristiana en el idioma Qquechua, ordenado por autoridad del Concilio Provincial de Lima e impreso en dicha ciudad el año de 1583. Se da nuevamente a luz en esta impresion, con notas curiosas, y adiciones necesarias. Con licencia de los superiores. Cuzco, 1843, p. 51. Ccanmi Dios canqui.
  5. Joaquín P. Sánchez (ed.): Manual de catecismo quechua. Cuzco: H.G. Rozas Sucs., 1940, p. 105. Ccanmi Dios Canqui.
  6. Janacc Pacha Ñan. Padre Redentoristacunapa ccellcasccan. Revisada y ampliada por Monseñor Florencio Coronado Romaní C Ss.R. Décima quinta edición revisada y ampliada. Lima, 2012. 707 pp., p. 500. Santisimo Sacramentoman Taquicuna (Al Santísimo Sacramento), N° 49. Ccanmi Dios Canqui.
  7. La Cena del Señor Quechua: participación litúrgica. Obispado de Huancavelica con la Oficina Nacional de Litúrgia del Perú, 1971. 187 pp. p. 140, N° 2. Ccanmi Dios Canqui.
  8. a b Coro Polifónico Municipal "Cusco" (dir. Samuel Castro Irrarazabal): Navidad en Cusco, Perú. Compact Disc, Arion Music, Paris 1998. Qanmi Dios Kanki (YouTube).
  9. Espinoza, p.188-189
  10. Ccanmi Dios Canqui en Chuchauccasa, Apurímac (YouTube).
  11. Ccanmi Dios Canqui (Tú eres Dios) Himno Eucarístico de 1598 (YouTube). Coro de Niños Acólitos, Huancavelica.
  12. KANMI DIOS KANKI - Canto en Quechua de Eucaristía en la Santa Misa en quechua ancashino.
  13. Kanmi Dios Kanki (YouTube). M° Franco Radicchia, CHIETI Chiesa di S. Domenico, Concerto in memoria del M° Tito Molisani.

Bibliografía editar

  • Espinoza Milla, Saúl (1994). Chacas, una historia de sincretismo hispanoamericano. Lima: Imprenta Cafferata. 

Enlaces externos editar